Overzichtskaart VIP
Startpagina > Wandelen > Voettocht in Pajottenland
33. Leerbeek
OLV-kapel aan de Gooikeveldstraat
Stelplaats Leerbeek rond 1910 (postkaart)
Dit bas-relief van de Kesterse kunstenaar Michel Amijs werd op 4 mei 2003 onthuld. Het stelt 3 priesters voor die zich afkeren van het Napoleontische concordaat.
Ex - tramlijn 287 in 2010 en 50 jaren eerder. Waar de tram Leerbeekbos en Lombergveld in trekt (oude foto).
De Sint-Antoniuskapel kapel van de
Stevenisten te Leerbeek.
> Met de rug naar het lager gelegen dorpscentrum van Gooik zetten we dus koers door de hoger gelegen velden naar 'meer Pajottenland'. Een tijdje rechtdoor over het tegelpad maar (opgelet) niet helemaal tot het einde. Onderweg komen we bij een afsluiting een gelijkaardig tegelpaadje tegen en we slaan dat rechts in. Aan de Zijpstraat gekomen gaan we rechts tot bij de grote OLV-kapel gelegen op de kruising van de Zijpstraat met de Gooikeveldstraat.
> De VIP gaat langs de kapel links deze laatste weg op. Die straat gaat al snel over in een onverharde weg en de VIP volgt deze weg een hele tijd. Onderweg een kaartbord met daarop een paar opvallende punten in het landschap. We zijn nu in Leerbeek, een dorp dat vandaag tot de gemeente Gooik hoort.
> Over de tramlijn draaien we zo Leerbeekbos binnen. Een gedeelte van het bos is onder beheer van Natuurpunt, een groter deel is privé-eigendom. Aan de bosrand kom je wat verder voorbij een landschapsproject van de vzw Paddenbroek.
> De VIP komt bij een onverharde weg (schuinrechts) en neemt deze. We vervoegen hier de voormalige bedding van de tramlijn tussen Leerbeek en Ninove. De bedding van deze boerentram is nu een erg prettig wandeltraject. Deze tramlijn slingerde echt door het Pajottenland. Ninove werd pas bereikt na ook nog door Strijland, Oetingen, Vollezele en Denderwindeke te zijn gepasseerd. We wandelden op de VIP al even op dit tramtraject in de omgeving van Oetingen.
> We wandelen nog een eind verder over de veldweg waar je nog amper een trambedding in herkend. Leerbeekbos uit en Lombergveld in. Een eind verder verlaten we de trambedding door links over een asfaltwegje koers te zetten richting Kesterheide.
> Rechtsvoor zie je de omgeving rond Leerbeekbos en wat verder de antenne die op Kesterheuvel staat. Dit wordt het wandelgebied voor de komende uren. Als de veldweg uiteindelijk weer op asfalt komt, bij de eerste huizen van Leerbeek, nemen we de eerste straat rechts. Dit punt is mogelijk een interessant begin- of eindpunt van een dagtraject als je gebruik maakt van het openbaar vervoer, het belangrijkste autobusknooppunt (Leerbeek) van centraal Pajottenland ligt immers vlakbij (rechtdoor).
Stelplaats Leerbeek en 'de boerentram'
> Sinds eind 19de eeuw is Leerbeek zowat het belangrijkste knooppunt van het openbaar vervoer in het Pajottenland, tesamen met Schepdaal. Niet toevallig, want hier ligt ook de op één na belangrijkste verkeersas van het Pajottenland. De N-Z-weg Asse - Edingen kruist er met de O-W-weg Halle - Ninove. Met de bouw van een tramstelplaats rond 1905 -1907 werd de keuze van Leerbeek als belangrijke halte bevestigd. Van hieruit kon je per tram zowel naar de steden Brussel, Ninove, Halle als Edingen. Voor vele Pajotten was Leerbeek dus de 'gateway' of het overstappunt naar en van de stad. Niet verrassend dus dat de mooi gerestaureerde stationssite van Leerbeek zo groot is voor een gewoon straatdorp.
> In een tijd van weinig privé-vervoer bracht de tram het Pajottenland uit een zekere geïsoleerdheid. De Pajotse inwoners vervoerden hun land-en tuinbouwprodukten met de tram naar de markten van de steden, wat de trams uit het Pajottenland de bijnaam van 'boerentram' opleverde. Pendelaars en studenten konden makkelijk Brussel bereiken en op de N-Z-as was er aansluiting te Edingen met de trein naar de Borinage voor de fossemannen en steenkoolvervoer. 's Zondag dan kwamen Brusselaars naar het platteland, vaak gewapend met een wandelgids van de 'Touring Club de Belgique' om er de boerenlucht op te snuiven. Vooral tijdens het interbellum waren de tramlijnen van groot economisch belang voor het Pajottenland.
> Trams rijden er al lang niet meer. Na WO II kregen ze meer concurrentie van betere wegen en het stijgend succes van de auto. Ze werden geleidelijk vervangen door autobussen. De laatste tram rolde de stelplaats van Leerbeek uit op 1 september 1972.
> Vandaag is stelplaats Leerbeek nog steeds in gebruik door De Lijn. Als je tijdens je wandeling over Voettocht in Pajottenland veel van openbaar vervoer gebruik maakt zal je hier ongetwijfeld passeren.
De Stevenisten van Leerbeek
> Toen met de Franse revolutie een abrupt einde kwam aan de eeuwenlange overheersende macht van adel en kerk beleefde het katholiek geloof een turbulente periode. De sterke anticlericale maatregelen van de Revolutionairen viel echter vnl bij de plattelandsbevolking niet in goede aarde. Dat mondde in de Vlaamse en Brabantse gewesten ondermeer uit in de Boerenkrijg in 1798.
Paddenbroek
> Met steun van de Vlaamse gemeenschap en Europees geld wordt hier een stukje typisch Pajots landschap hersteld door inheemse hoogstamfruitbomen aan te planten. Verder is er een natuureducatief centrum uitgebouwd. Aandacht in de eerste plaats voor het verdwijnend Pajotse natuurpatrimonium van hoogstamfruitbomen maar ook voor kleine landschapselementen zoals hagen, poelen, een kruidentuin en hooiweiden.
> Inwoners van het Pajottenland kunnen te Paddenboek ook raad krijgen over fruitteelt of om op hun eigendom zelf traditionele landschapselementen te herintroduceren of te onderhouden, en er zijn rondleidingen mogelijk op afspraak.
> Moeilijk voor te stellen maar vroeger was hier in de buurt een stort. Jaren nadat de tramlijn al buiten dienst was gesteld voor passagiersvervoer werden de sporen nog gebruikt om hier afval te storten rond 1963.
> Vandaag zoeken de stevenisten helemaal geen confrontatie meer op met de huidige katholieke strekking. Het is een eerder kleine besloten gemeenschap die ver van mediageweld blijft. Tradities die in het katholieke geloof geldden honderden jaren geleden worden nog gerespecteerd, zoals richtlijnen rond het nuttigen van vlees en vis, de vastenperiode, oude huwelijks- en doopselritussen, feestdagen,...
> We hebben de relatie tussen Leerbeek en de 'oud-katholieken' van het stevenisme hier maar in enkele regels verteld maar eigenlijk is het allemaal veel ingewikkelder. Een interessant boek hierover is "In het spoor van pastoor Winnepenninckx" door Jos De Smedt. De kapel ligt in het centrum van Leerbeek en op zowat 500 meter van de VIP.
> Napoleon zocht rond 1800 naar een oplossing om de godsdienstvrede te herstellen maar ook om de machtsinperking van de Franse bisschoppen en priesters definitief vast te leggen. De paus ondertekende (volgens sommigen onder sterk dwang) in 1801 een concordaat met Napoleon. In België, dat toen onder het gehate Franse Regime viel, reageerde de Waverse priester Cornelis Stevens heftig tegen dit akkoord. Hij eiste een volledige terugkeer naar de tijd van het oude regime.
> Een aantal dorpspriesters volgde Stevens in zijn zijn stug standpunt. Zo'n priester was Philip Winnepenninckx uit Leerbeek. Hij werd eerst verbannen uit zijn kerk, waarbij hij ondergronds de mis celebreerde met zijn volgelingen. Hoewel Cornelis Stevens zich later verzoende met de nieuwe katholieke lijn bleef Winnepenninckx zich tot het einde van zijn leven, in 1840, hiertegen verzetten. Aangezien er geen erkende Stevenistische bisschoppen waren, werden er ook geen nieuwe priesters benoemd, waardoor de volgelingen van het stevenisme al snel geen priesters meer hadden. Merkwaardig genoeg is in het Pajottenland het stevenisme echter geen stille dood gestorven.
> Tot vandaag leeft het in stilte voort in het Pajottenland, met naar schatting hier een paar honderd volgelingen. Op de plaats waar priester Winnepenninckx zijn laatste levensjaren sleet, werd in 1918 een neogotische kapel opgetrokken. Nog elke zondag komen de stevenisten er onder leiding van een voorlezer een mis bijwonen volgens hun regels. Ook in Halle wordt nog wekelijks een stevenistische mis gecelebreerd.
VIP
205 km