Overzichtskaart VIP
Startpagina > Wandelen > Voettocht in Pajottenland
17. Sint-Anna-Pede
Pieter Bruegel de Oude, Parabel van de Blinden
St-Anna-ten-drieën
Estaminet De Ster
Kapel Sint-Anna-Pede volgens Bruegel (1568) en vandaag.
> Door een bruegeliaans landschap zijn we op weg naar Sint-Anna-Pede, ook een dorp dat tot de gemeente Dilbeek hoort. Eigenlijk was het nooit een dorp met eigen bestuur, het hoorde vroeger bij Itterbeek. Een hele tijd rechtdoor over deze veldweg, tot je een 18de eeuwse arduinen staafkapel bereikt, Sint-Anna-ten-drieën. De veldkapel, met duidelijk barokke invloed, moet tegenwoordig verkaveling van de omgeving dulden.
> Scherp rechts bij de kapel om een geasfalteerde weg te nemen die even later uitkomt in het centrum van het kleine Sint-Anna-Pede. Dit is de plek om even de wandeltocht te breken voor een op kurk en keldertemperatuur gerijpte geuze met fond, bij Lydia en Rudy in café Sint-Anna. Er tegenover ligt 'Estaminet De Ster'. Vergis je echter niet: Dit mooi oud gebouw, dat is gebaseerd op een lemen woning, is vandaag een restaurant en geen estaminet. Voor enkel een geuze of een kriek moet je in café Sint-Anna zijn.
> Nog voor het viaduct weer links over een kasseibaantje dat onder het viaduct door draait. Het kasseibaantje gaat al snel over in een veldweg. Het paadje dat tevens wordt gevolgd door het Bruegelwandelpad laat je in een bocht links liggen om verder door veld te wandelen. We zijn onderweg naar Vlezenbeek.
> Langs 'Estaminet De Ster', een wegje langs achtertuinen en een pad dat verderop links en over asfalt tot een andere asfaltweg loopt. Even rechts hier, naar het enorme betonnen spoorviaduct toe. Wat opletten want de padmarkering is in de buurt van het viaduct waarschijnlijk gedeeltelijk verdwenen door de werken aan het GEN tussen 2008 en 2010.
> Ook even de tijd nemen om rond het historische kerkje van Sint-Anna-Pede te wandelen. Wellicht geen verrassing te vernemen dat ook hier de dorpsomgeving rond de kerk helemaal beschermd is, met dank aan Pieter Bruegel.
Sint-Anna-Kapel.
> De oudste vermelding van een kapel hier is uit de 13de eeuw. Het huidige gebouw is grotendeels gebouwd en verbouwd tussen het begin van de 14de eeuw en de 16de eeuw. Voornamelijk kalkzandsteen werd gebruikt, zoals voor de meeste oude kerken van het Pajottenland. Onder het zadeldak zijn ter hoogte van de ramen speklagen gebruikt van baksteen afgewisseld met kalkzandsteen. Hoewel er geen sluitend bewijs is, is de overeenkomst van het huidige kerkje met dat op een schilderij van Bruegel zo treffend, dat niemand er aan twijfelt of de schilder ooit hier aan het werk was.
Bruegel, Sint-Anna-Pede en De Parabel van de Blinden.
> Terwijl hij voor 1559 vooral gravures en tekeningen maakte, dateren Bruegels schilderwerken vooral uit de laatste 10 jaren van zijn leven. Stuk voor stuk meesterwerken die vandaag prijsloos zijn en die zich op enkele na in de grote buitenlandse musea bevinden. Om het onderscheid te maken met zijn nakomelingen die ook schilderden, wordt Pieter Bruegel de Oude - omwille van zijn boerenschilderijen - ook wel 'de Boerenbreugel' genoemd. Zijn vrienden zouden hem met de mooie bijnaam 'Peer den Drol' hebben bedacht.
> Pas in 1563 zou Bruegel van Antwerpen naar het Brusselse zijn verhuisd, naar aanleiding van zijn huwelijk met Marieke, de dochter van schilder Pieter Coucke. Uit die periode, waarbij hij inspiratie vond in het huidige Pajottenland, komen de bekendste van zijn 'boerenschilderijen', met ondermeer het overbekende 'Boerenbruiloft'. Eén van de laatste werken die Bruegel heeft gemaakt is 'De Parabel van de Blinden', in 1568. Een jaar later stierf hij. Hij was toen nog maar een veertiger (zijn precieze geboortedatum is niet geweten).
> Bruegels werk wordt vaak bekeken als gezellige heimatschilderijen met volkse boerentaferelen die zich in het Boergondische Brabant afspelen. Wie ze nader bestudeert zal er ook een andere mening op nahouden. Zo zijn er op 'Boerenbruiloft', waarvoor - volgens de toeristische brochures - Bruegel inspiratie zou hebben opgedaan hier in een schuur in Sint-Anna-Pede, geen lachende gezichten te zien. Nochtans een vrolijk thema. Op andere schilderijen zien we dan de excessen en de lompheid van de boer, zoals op 'Luilekkerland', waar de boeren er eerder bijliggen alsof ze coma zijn gezopen of op 'Boerenbruiloftdans', waar ze pronken in een soort bizarre macho-kledij van die tijd: Een broekbuidel met daarin een penis in erectie. Brassen, vreten en dansen. Boertige boeren. Overbekend is ook 'De Val van Icarus', waar de boer, wat er ook rond hem gebeurt, blijft voortploegen alsof het boerenleven in sé niks anders is dan ploegen van de wieg tot de dood. Eigenlijk schetst Bruegel geen fraai beeld van de Brabantse boer. Sarcasme of is het ijdelheid aan de kaak stellen?
> De 'Parabel van de Blinden' is geschilderd onder het motto 'Als een blinde een andere blinde moet leiden dan vallen ze beiden in de gracht'. Die gracht is hier dan de Pedebeek die in de buurt stroomt. De oogziekten waaraan de blinden leiden, zouden zo gedetailleerd zijn geschilderd dat oogartsen er de verschillende soorten oogziektes uit kunnen determineren! Bruegels filosofie achter dit schilderij is mogelijk dat in de naïviteit die de mens eigen is om zomaar een leer of gedachtengoed te accepteren, hij zich blindelings laat leiden naar de ondergang als het moet. Bij de kerk van Pede kan je een kopie zien van dit schilderij, voor het echte werk moet je veel verder zijn: Het hangt in een Napolitaans museum.
> Ondanks dat je in Sint-Anna-Pede geen echte schilderijen van Bruegel kan zien is Breugel zeker de attraktie van Sint-Anna-Pede. Rond de kerk zie je nog een soort betonnen constructie in de vorm van een schilderspalet, geplaatst hier in 1969 ter gelegenheid van het Bruegeljaar. Bij de kerk vertrekt ook een populaire fietsroute van 23 of 45 km, die je uiteraard door Bruegeliaans landschap leidt. Ook via het lokale 'Bruegel wandelpad' kan je je wat verdiepen. Je wandelt immers langs het zogenaamde 'Bruegel openluchtmuseum', met onderweg langs het 8 km lange pad 12 kopieën van zijn meesterwerken.
Spoorwegviaduct Sint-Anna-Pede
> Een erg indrukwekkende verschijning is het 520 meter lange spoorwegviaduct over de Pedevallei. De bogenconstructie heeft als lokale bijnaam 'de 17 bruggen'. Zo'n kunstwerk bouwen zou vandaag door protest omwille van milieu-effecten niet meer kunnen maar het dateert dan ook al van 1929. Toen werd het eerder bekeken als een wonderlijk bouwwerk. In zekere zin was het dat ook, want voor de bouw ervan werd niet langer voor traditionele baksteen gekozen maar gewapend beton, baanbrekend voor die tijd. Elke boog meet 23 meter breedte en is ongeveer 20 meter hoog.
> Spoorlijn 50A van Oostende naar Brussel moest de bestaande lijn 50 voor een stuk ontlasten. Een snellere verbinding ook met Brussel, omdat er geen stations werden gebouwd tussen Gent en Brussel. Tot vandaag wordt de verbinding erg druk gebruikt.
> Toen we Voettocht in Pajottenland wandelden, waren er volop werkzaamheden bezig. Deze spoorlijn wordt ontdubbeld, tussen Sint-Katharina-Lombeek en Brussel komt lijn 50A op 4 ipv 2 sporen. Dat alles in het kader van van de ontwikkeling van het Gewestelijk Expresnet (GEN) dat de dichtslibbende autowegen naar Brussel moet ontlasten met meer en snellere treinverbindingen.
> Hoe klaart men die klus op het viaduct over de Pedevallei? Ook hier wordt ontdubbeld, bovenop wordt de bedding dus verbreed met betonnen dwarsplaten. Om de stevigheid van het viaduct door deze extra belasting veilig te stellen werden ook de funderingen met meer beton verstevigd, tot op een diepte van 4 à 7 meter.
VIP
205 km