> De laatste topografische gids van GR 15 dateert uit maart 2019 en beschrijft de 229 km lange wandeltocht in detail, van . Arlon tot Monschau.
> Zoals steeds vind je er ook alle topografische kaartjes in terug, gebaseerd op NGI-kaarten schaal 1:50.000. Op de binnenflap heb je een overzichtkaart van de hele route. Verder de gebruikelijke info over transport- en overnachtingsmogelijkheden, afstandstabellen en handig zijn ook de hoogtegrafieken.
> De gids werd enkel in het frans gepubliceerd. Te bestellen bij uitgever SGR of in de betere boekenwinkel.

> OK, tijd om er in te vliegen, we wandelen GR 15 helemaal af in 8 etappes op de volgende pagina's, wel in omgekeerde volgorde dan beschreven in de topogids...

---

---

---

---

---

---

---

---

> Je kunt in bossen soms ook ook andere witrode markeringen tegenkomen, het zijn tekens aangebracht door jagers om hun terreinen af te bakenen. Wat verwarrend maar ze zijn meestal te onderscheiden doordat ze scheef zijn geschilderd en met weinig respect voor de omgeving (veel te groot).

> Per trein is GR 15 rechtstreeks te bereiken via de stations van Eupen (km 22 - station 1,5 km van GR15), Spa (km 51), Aywaille (km 73) en Aarlen (km 220). Tussen Aywaille en Aarlen heb je dus geen treinlijnen in de buurt, wel heb je soms TEC-bussen die naar treinstations rijden, bvb van Houffalize naar Gouvy-gare. Interessant is zeker TEC-bus 1011, een expresbus die rijdt tussen de treinstations van Luik en Aarlen en ondermeer stopt te Aywaille, Harzé, Werbomont, Manhay (op 1,3 km van Grandménil), Remoifosse N4 (2 km van Lutrebois), Martelange (depôt TEC) en Aarlen treinstation. Bel tijdig voor je halte, anders eindig je misschien wel 10 km verder dan voorzien door de beperkte stops van deze snelle bus, ik heb er ervaring mee!

> GR 15 snijdt dwars door de Ardennen over lange afstand, daarbij worden nogal wat andere langeafstandspaden gekruist, hieronder het lijstje.

> Startpunt van GR 15, Monschau, is vanuit België te bereiken met bus 385 Eupen - Monschau. Ze rijdt ook langs Eupen-Haas waar GR 15 passeert. Opgelet want deze bus rijdt enkel op zaterdag, zondag en feestdagen! Eindpunt Aarlen is gelegen op de treinlijn Brussel - Luxemburg. De busterminal ligt naast het treinstation.
> Bussen van TEC bedienen heel wat andere plaatsen langs GR 15, hoewel het schema in afgelegen dorpen vooral gericht is op schooluren en er tijdens het weekend vaak geen bussen rijden. Zie de websites van NMBS en TEC.

> Er zijn geen paden bij die echt gevaarlijk zijn of moeilijk begaanbaar voor iemand met een normale wandelconditie. De afdaling door de vallei van de Getzbach kan wat ruw zijn (er verongelukte hier een wandelaarster in 2013). Ook in de vallei van de Ninglinspo kan het avontuurlijk zijn maar eigenlijk kiest GR 15 voor een deel van dat traject de bredere parallelle piste, er is dus uitwijkmogelijkheid die dit spectaculaire deel van de route echter ook minder spannend maakt.

> Behoorlijk hinderlijk voor de wandelaar over GR 15 kunnen de drijfjachten zijn. Grote stukken bos worden afgesloten en zijn verboden terrein voor iedereen die niet tot de jagersgroep behoort. De periode van drijfjachten op grootwild (everzwijn, herten)in de Belgische Ardennen valt jaarlijks tussen 1 oktober en 31 december. Wie in deze periode door de Ardense bossen trekt zal onvermijdelijk vroeg of laat te maken krijgen met afgesloten bossen, waardoor mogelijk een erg lange omweg moet worden gemaakt. Hou daar ook rekening mee in je tijdsplanning, want de dagen zijn in de herfst sowieso al vrij kort.

> De jachtdata moeten duidelijk op voorhand worden aangekondigd aan de ingang van een jachtgebied, tesamen met het vergunningsnummer. Dat kan in de vorm zijn van een adviesbord (geel) of van een verbodsbord (rood).
> Een geel bord is géén verbodsbord, het rode is dat wel. Dat laatste bord moet verplicht uithangen en correct zijn ingevuld anders is de jacht niet wettelijk in orde. Er is ook een verschil met gele of rode borden die een drijfjacht ('battue') aankondigen en gele of rode borden die een loer- of bersjacht aankondigen ('approche - affût'). In dat laatste geval worden jachturen vermeld 's ochtends en 's avonds. Overdag zou er geen probleem mogen zijn om door het betreffende gebied te trekken. Soms wordt het bos al de dag ervoor afgesloten om het wild niet op te jagen.

> Uit ervaring weet ik dat deze jachtpartijen vaker (maar zeker niet altijd) plaats vinden tijdens het weekend. Spijtig genoeg is oktober net één van de mooiste wandelmaanden, omdat de herfst dan pas echt vlamt in de bossen. Kom je voor afgesloten gebied te staan en is er een jacht bezig, probeer dan eventueel te verifiëren met een van de jagers hoe lang de jacht nog zal duren en vraag of je er na het afblazen van de drijfjacht (3 lange hoornsignalen) alsnog door mag. Hoewel het bos bij een drijfjacht ('battue') in principe de hele dag gesloten is, duurt de jacht zelf meestal maar enkele uren. Heb je problemen met jagers vraag dan naar 'le président' van de jacht of noteer het nummer van de jachttoelating dat je kan aflezen op de affiche en dien klacht in bij de politie of bij DNF.
> Info over jachtdata is niet gecentraliseerd beschikbaar. Ze is te bekomen bij de toeristische diensten, gemeentelijke diensten of bij de kantonboswachterij van DNF. Deze opgegeven data kunnen echter al eens verschillen met de realiteit op het terrein.

	GR 5 Noordzee - Middellandse Zee De moeder aller GR-paden in België, onderdeel van de verbinding Noordzee - Middellandse Zee (2500 km). Loopt te samen met GR 15 over 7 km tussen Spa en Winamplanche.
	GR 14 Parijs - Monschau Parijs - Malmédy over zowat 800 km. Kruising met GR 15 te Odeigne. Verslag.
	GR 16 Semois & La TransSemoisienne GR-pad in lijn van 202 km van de Semoisbron te Aarlen tot de monding in de Maas te Monthermé. De Transsemoisienne volgt grotendeels hetzelfde traject maar is 18 km korter. Verslag GR 16 Semois. Verslag Transsemoisienne.
	GR 56 Oostkantons 168 km wandelen door de Oostkantons van België + 55 km verbindingsroutes. Loopt net als GR 15 ook door Monschau.
	GR 57 Ourthe GR 57 kruist GR 15 in de Ourthevallei te Houffalize. Volgt ruwweg de loop van de Ourthe en Luxemburgse valleien over 284 km. Misschien wel het populairste Ardennenpad. Verslag.
	GR 129 Dwars door België GR 129 loopt over 573 km van Brugge naar Aarlen en eindigt bij de bron van de Semois, waar GR 15 eveneens eindigt (of begint). Verslag.
	GR 151 Tour du Luxmebourg Belge Circulaire GR van 232 km. Loopt door een groot deel van de provincie Luxemburg en raakt aan GR 15 te Martelange.
	GR 563 Herve 148 km lang pad dat aan GR 15 raakt ter hoogte van Eupen. Dit pad beschrijft een circuit door het land van Herve en het grensgebied Vlaanderen - Nederland - Duitsland met de Waalse provincie Luik.
	GRP 571 Valleien Amblève, Lienne, Salm Circulaire streek-GR van 166 km tussen Aywaille en Gouvy. Volgt lang de loop van de rivieren Amblève, Salm en Lienne. Loopt met GR 15 te samen tussen de monding van de Ninglinspo in de Amblève tot in Aywaille (8 km). Verslag.
	GR 573 Venen & Vesder 160 km lang pad door en boven de valleien van Vesder, Helle en Hoëgne en over de Hoge Venen. Kruist of loopt kort te samen met GR 573 verschillende keren: te Eupen, Polleur en Spa. Verslag.
	GRP 575 Condroz 293 km lang GR-pad door de Condroz. GR 15 loopt te samen met dit pad te Remouchamps en nogmaals tussen Stokeu en Harzé (5 km) Verslag.
	Escapardenne Eislek Trail Internationaal pad van Kautenbach (GH Luxemburg) naar La Roche-en-Ardenne van 106 km. Kruist GR 15 te Houffalize. Opende in oktober 2012 en is bekroond met het Europese kwaliteitslabel. Verslag.
	Eifelsteig Het meest populaire langeafstandspad in de Eifel. De huidige Eifelsteig, met een lengte van 313 km, werd opengesteld in 2009 en doorkruist de Eifel van Noord naar Zuid. Gedeeltelijk samenvallend traject met GR 15 in de omgeving van Monschau en Mützenich. Verslag.
	Rhein-Venn-Weg HWW 12 Combinatie van de oude Rhein-Rureifel-Weg met de oude Ahr-Venn-Weg. Beide vormen sinds 2017 de Rhein-Venn-Weg. Hauptwanderweg 12 van het Eifelverein, oost - west vanaf Bad Breisig (bij de Rijn) tot Monschau (144 km). Eindigt op het punt waar GR 15 begint, te Monschau.
	Ardennen - Eifel - Rundweg Internationaal pad van bijna 800 km door België, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk. In België beter bekend als GR AE. GR 15 vormde tot 2005 de Belgische verlenging van dit pad tot Martelange. Het Duitse deel van AE eindigt waar GR 15 begint, te Monschau. Verslag.
	Ardennen - Eifelpfad Internationaal pad van bijna 800 km door België, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk. In België beter bekend als GR AE. GR 15 vormde tot 2005 de Belgische verlenging van dit pad tot Martelange. Het Luxemburgse deel van AE begint in de buurt van Martelange en sluit aan op GR 15. Verslag.
	Rijn-Maaspad Ongeveer 600 km lang internationaal wandelpad van Andernach (Duitse Eifel) naar Monthermé (Franse Ardennen). Wit golfje + geelwitte markering in de noordelijke Ardennen, loopt te samen met GR 15 tussen Mardasson (Bastogne) en Neffe tot Lutrebois.
	E2 / E3 Europese paden zonder eigen bewegwijzering in België, ze lopen in het spoor van GR-paden. E2 Noordzee - Middellandse Zee wordt gevolgd tussen te Spa en Winamplanche als GR 5. E3 Zwarte Zee - Santiago de Compostela wordt gekruist te Martelange als het Ardennen-Eifelpad / GR 151. De E-paden worden gemonitord vanuit de European Ramblers Association (ERA).
	Gaume Buissonnière Een 205 kilometer lang en bewegwijzerd circuit door het meest zuidelijke deel van België. Vooral door de Gaume maar ook door een deel van de Luxemburgse Ardennen. Raakt aan GR 15 te Martelange. Verslag.
	Hertog Limburgpad Pad van het NL-Limburgse St-Catharinagilde. Lus van 135 km. Loopt door de Euregio, klemtoon op de geschiedenis van het oude Hertogdom Limburg en het Land van Rode. Volledig beschreven in een gids maar niet systematisch gemarkeerd. Insignes, vaak op rustbanken. Raakt aan GR 15 te Eupen.
	La Traversée des Pays et des Âges Internationaal circulair pad van 48 km door zowel de provincie Luxemburg als het Groothertogdom Luxemburg, bewegwijzerd en beschreven. TPA loopt over een paar 100 meter samen met GR 15 ten zuiden van Boeur. Verslag.
	Grand Tour d'Attert 41 km lang circulair wandelpad van de Waalse gemeente Attert. Loopt langs de dorpen en grenzen van de gemeente, die is gelegen ten noordwesten van Arlon. Loopt met GR 15 meermaals kort te samen in de omgeving van de dorpen Nothomb, Attert en Tontelange.
	Sentier de l'Attert Pad in lijn van 52 km door het GH Luxemburg, van de Belgische grens te Martelange tot Mersch. Loopt gedeeltelijk door de vallei van het riviertjes Attert. Raakt aan GR 15 te Martelange.
	Sentier de la Haute-Sûre Pad van 68 km door het GH Luxemburg, van de Belgische grens te Martelange tot Ettelbrück. Loopt langs en boven het stuwmeer van de Sûre + door en boven de vallei van de Sûre tot Ettelbrück. Tesamen met GR 15 bij Martelange.
	Weg des Gedenkens Internationale wandelroute van 94 km, in lus door de Oostkantons en de Duitse regio Hellenthal en Monschau. Thematisch opgebouwd rond de historische gebeurtenissen tijdens WO II. Opengesteld in 2015. Raakt aan GR 15 in het centrum van Monschau. Verslag.

> De Waalse GR-organisatie geeft sinds juli 2016 ook officiële GPS-tracks vrij via hun website.

	Markering GR 15 Hoge Ardennen
	Standaard-markering (wit /rood).	Richting- of padverandering. (In dit voorbeeld afslag naar rechts)	Variant traject, tijdelijke afkoppeling van het hoofdpad, aanlooproute of verbindingsroute.	Andreaskruis: Verkeerd pad.

> Padmarkering wordt volledig verzorgd door vrijwilligers van de Luikse en Luxemburgse afdeling van vzw Les Sentiers de Grande Randonnée (SGR) met de bekende witrode tekens. Er kan altijd wel een teken missen door bvb boskap. Boswerkers houden meestal geen rekening met het feit dat er markeringen zijn aangebracht om wandelaars te leiden.
> Algemeen bekeken is de uitpijling echter zeer goed gedaan en onderhouden. Als er dan toch een teken mankeert of onduidelijk is aangebracht, dan kan de wandelgids wel uitkomst brengen.
> Bewegwijzering is in 2 richtingen. Wil je de beschrijvende tekst uit de gids volgen, dan wandel je van Monschau naar Aarlen, niet omgekeerd.
> Daar waar GR 15 kort op Duitse en Luxemburgse bodem loopt, blijft het bewegwijzeringsysteem van witrode tekens behouden.

> Soms vullen bordjes, wegwijzers of situatieschetsen het routeverloop verder aan, bvb op kruisingen met andere GR-paden. Onderweg kom je mogelijk oude bewegwijzering tegen van GR AE.

> Een stevige wandelschoen komt goed van pas op enkele delen van GR 15. Omwille van drassige ondergrond al dadelijk tijdens de eerste etappe over de Hoge Venen en ook tijdens passages over steilere en smalle paden, zoals in de vallei van de Ninglinspo of rond de Sûrevallei.

Campings
> Er liggen niet zoveel campings langs het traject, sommigen zijn dan nog vooral georiënteerd op tweede verblijvers (stacaravans), minder op trekkers. De campings liggen niet regelmatig verspreid langs GR 15. Reken op 10 à 15 € voor 1 persoon, 15 à 20 € voor 2 personen.
> Op 3 km van de startplaats van GR 15 te Monschau (km 0) ligt 'Camping Perlenau'. Je kan ze vinden door vanuit Monschau niet GR 15 te volgen maar GR 56 richting stuwmeer Perlenbach.
* Membach (km 26): Camping Wesertal. Op 2 km van GR 15.
* Jalhay (km 30): Camping La Gileppe. Op 2 km van GR 15 en de stuwdam op de Gileppe. Langs de weg tussen de dam en Jalhay.
* Polleur (km 43): Camping Polleur. Op 2 km van GR 15, langs de autoweg Polleur - Theux).
* Spa (km 50): Camping Parc des Sources. Op 2 km van GR 15 en het centrum van Spa, langs N62 richting Francorchamps.
* Nonceveux (km 65): Camping Les Roseaux. Neem aan monding van Ninglinspo rechts de weg naar Remouchamps en steek na 500 meter te Sedoz de Amblèvebrug over.
* Remouchamps - Dieupart (km 68): Camping Domaine du Château Dieupart. Steek te Remouchamps de brug van Sougné over, ga dan rechts en volg dan rechts de Amblève stroomafwaarts 1 km richting Aywaille. Trekkerstarief.
* Grand Bru (km 98): Camping Grand Bru. Op 800 meter van GR 15. Waar de GR wegdraait naar links uit Grand Bru, verlaat je GR 15 en vervolg je rechtdoor op de hoofdstraat, dan eerste rechts.
* Houffalize (km 137): Camping Le Viaduc. Op 1 km van Houffalize, langs de verkeersweg naar La-Roche-en-Ardenne.
* Arlon (km 220): Camping Officiel. Ligt op 3 km van de startplaats van GR 15 langs de uitvalsweg naar Martelange.

> Check vooraf de openingstijden van de campings via hun websites. De meesten zijn open vanaf Pasen. Sommigen sluiten al half september of eind oktober en andere zijn het hele jaar open.

Bivakkeren
> Vrij kamperen is eigenlijk verboden in Wallonië. Aangezien er bijna geen mogelijkheden zijn om te overnachten op een bivakzone, ben je aangewezen op vrij kamperen.

Gilbert's List

> Slaap je liever onderdak maar liefst zo goedkoop mogelijk, raadpleeg dan Gilbert's List. Het leuke aan deze lijst is dat alle adressen in principe ook gasten aanvaarden die slechts 1 nacht blijven en dat er telkens het GR-pad bij is vermeld dat in de buurt loopt. Het soort onderkomen varieert van jeugdherbergen en huurcaravans tot kleine hotels en gîtes. Prijzen rond 17 € pp en 22 € met ontbijt. Soms is de prijs pas interessant als je deelt met meerderen. Gilbert's List is een niet-commercieel initiatief, je bent meer dan welkom om zelf feedback te geven van je ervaringen op goedkope overnachtingsadressen. Je kan de gedetailleerde lijst voor enkele euro's verkrijgen. Email: gilbert.bastiaensen (at) pandora.be .
Plaatsen langs GR 15: Monschau, Eupen, Membach (2 km), Polleur, Spa (Creppe), Harzé, Villers-Sainte-Gertrude (2 km), Houffalize en Attert.
De enige jeugdherberg is te vinden bij de start te Monschau. Gîtes d'étape te Eupen en Villers-Sainte-Gertrude.

Luxueuzer overnachten

> Voor hotels en B&B's kunnen de toeristische diensten je zeker verder helpen, raadpleeg eventueel hun website. De belangrijkste toeristische diensten onderweg zijn gevestigd te Monschau, Eupen, Spa, Remouchamps, Aywaille, Houffalize, Martelange, Attert en Aarlen.

> De eerste 140 km zijn veel geaccidenteerder dan de volgende 80. Dat komt omdat je een aantal keren in en uit de valleien loopt van diep ingesneden rivieren: de Roer, Vesder, Amblève en Ourthe. Daarna zijn de reliëfverschillen minder groot en wandel je soms langere tijd vrij vlak, met name voorbij Houffalize tot Bastogne en ook voorbij Martelange tot kort voor Aarlen. Op dat deel door de Hoge Ardennen loop je meestal boven 400 meter hoogte. In de Luxemburgse Sûrevallei gaat het nog wel even stevig op en af.
> De mooiste paden qua belevingswaarde zijn de passage door de Hoge Venen, de wijdere omgeving rond het stuwmeer op de Gileppe te Jalhay, de afdaling door de Ninglinspo-vallei en de omgeving rond de Sûrevallei voor je Martelange bereikt.

> Algemeen bekeken loopt GR 15 zeer veel over onverharde paden, hoewel er vaak ook geasfalteerde stukjes tussen zitten, zelden langer dan 1 km echter en meestal over rustige landweggetjes of in de nabijheid van dorpen. Uitzondering zijn lange gebetonneerde veldwegen tussen Houffalize en Bastogne. In de omgeving van Chabrehez en van Attert wandel je ook enkele kilometers over asfalt. Op de hoogteplateaus wandel je soms langere tijd over brede veldwegen, vaak half verhard met steenslag. De hoogteverschillen zijn er beperkt.

> Op het centrale deel zijn de officiële kampeermogelijkheden beperkt, met name tussen de Amblèvevallei en de Sûrevallei.

> Plaatsen met mogelijkheid tot bevoorrading onderweg:
* Monschau (km 0): Kleine handelszaken. Supermarkten liggen te Imgenbroich, op 5 km.
* Eupen (Haas) (km 22): Enkele kleinhandelszaken. Meer winkels op 1 km in het centrum.
* Stuwdam Gileppe (km 30): Restaurant-café.
* Polleur (km 42): Dorpswinkel.
* Spa (km 51): Alle winkels en horeca.
* Sedoz (km 65): Café aan de Ninglinspo-monding.
* Remouchamps (km 68): Kleinhandel en horeca, Carrefour op 1 km langs de weg naar Aywaille.
* Aywaille (km 73): Alle winkels en horeca in het centrum, Carrefour Market kort bij de Amblèvebrug.
* Grandménil (km 109): Op 1,2 km te Manhay in de buurt van het kruispunt met de N30: bakker, frituur, restaurant, tankstation.

* Achouffe (km 132): Café-restaurant.
* Houffalize (km 137): Alle winkels, oa Spar en Proxy Delhaize.
* Bourcy (km 150): Supra-buurtwinkel, langs GR 15, open elke dag, niet op zondagnamiddag.
* Bastogne (km 158): Carrefour op 1,4 km van GR 15, langs de N874 tussen Mardasson en Bastogne-centrum.
* Martelange - Rombach (km 202): 10 winkels aan Luxemburgse zijde van de N4, allen verbonden aan tankstations. Horeca en andere kleinhandelszaken.
* Attert (km 207): Slager met broodautomaat, restaurant.
* Arlon (km 220): Alle winkels.