Kasteel Villemont
> Het kasteel van Villemont met zijn opvallend stoere torens, is gebouwd in Gaumse zandsteen. Tevoren stond hier een versterkte burcht waarvan de oorsprong terug ging tot de 12de eeuw. Mogelijk was hier nog veel vroeger zelfs een Galloromeinse villa gelegen. Het gebouw werd tijdens zijn lange geschiedenis verscheidene malen verwoest of veranderd.

> In de 17de eeuw werd de burcht aangepast aan de tendens van die tijd: de verdedigingsfunctie van het gebouw werd minder belangrijk ten voordele van een meer residentiële open stijl. Vanuit Villemont werden eeuwenlang Tintigny en omliggende dorpen bestuurd.
> Het harmonisch geheel dat je nu ziet is echter veel jonger dan je zou denken. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd dit kasteel (net zoals het dorp Tintigny) grotendeels verwoest. Villemont werd naar 17de eeuws uitzicht in 1922 opnieuw heropgebouwd. De kasteelheren van Villemont zijn altijd grootgrondbezitters geweest in Tintigny en omgeving en waren betrokken bij de ertsverwerking in de valleien van de noordelijke Gaume. Vandaag is het kasteel eigendom van de baronnengeslachten 'Jamblinne de Meux' en 'd'Huart'.

Jamoigne
> De romaanse kerk van Jamoigne is gekroond met een peervormig torentje, maar het loont ook de moeite om even binnen te lopen, de kerk is meestal open. Het eerste wat je ziet als je deze kerk binnen komt is een doopvont in romaanse stijl (12de eeuw). Het is één van de mooiste in zijn soort die je in België vindt. In de kerk zijn verder oude grafstenen van de kasteelheren van Faing. De sokkel van het rechterretabel is duidelijk een gerecupereerde zuil van een Romeins gebouw.

Kasteel van Faing
> Het is wel even schrikken als je het kasteel van Faing ziet. Het lijkt of het pas gisteren werd gebouwd. Dat klopt ook een beetje. Dit kasteel is 'maar' 19de eeuws, opgetrokken als een middeleeuwse kopie. Tussen 2009 en 2013 onderging het kasteel van Faing een doorgedreven restauratie met een kostenplaatje van 6 miljoen € (!), zodat de gemeentelijke diensten er hun intrek konden in nemen. Een deel van het kasteel is geklasseerd erfgoed, het Waalse gewest betaalde dus wat mee voor de restauratie.

> Tot het jaar 2000 deed het kasteel nog dienst als gemeentelijk rusthuis. Het werd echter te vervallen en de gemeente koos er uiteindelijk toch voor om het niet te verkopen voor een prikje maar om zwaar te investeren in restauratie. In het woord 'Faing' herken je 'Fagne' of 'moerassig gebied'. De verklaring moet je wellicht niet ver zoeken. De omgeving waar het kasteel werd gebouwd, is relatief laag gelegen, aangezien zowel de Vierre als de Semois in de buurt stromen. Zoals vele kastelen in het Luxemburgse heeft ook het kasteel van Faing een roemrijke geschiedenis, die terug gaat tot de tijd waarin de graven van Chiny hier in de grote regio zeer machtig waren.

> Het totaal aantal gesneuvelden dat op die dramatische 22 en 23ste augustus viel in deze regio loopt in de vele duizenden! De lichamen van de gesneuvelden werden 3 jaar in een voorlopige begraafplaats gestoken waarna pas in 1917 begonnen werd door de Duitsers met de aanleg van militaire kerkhoven. Zo liggen er in het nabije Rossignol ondermeer 1108 onbekende Fransen wiens naam nooit werd geïdentificeerd. Hun identiteit verdween in de anonimiteit van het massale oorlogsgeweld.

> Het Arelerland ligt achter ons, deze hele etappe van GR 16 Semois loopt door de Gaumestreek. Toch ook nu weer veel asfalt onder de voeten. Een etappe om er vlot de pas in te zetten, het landschap is hier vaak ook verrassend vlak. We vertoeven langere tijd in de bossen ten zuiden van de lijn Etalle - Tintigny, ver weg van de Semois.
> Het kortere tweede deel van deze etappe loopt ten noorden van de lijn Tintigny - Jamoigne, door meer open landschap in de valleien van de Semois en zijn belangrijkste bijrivier, de Vierre.

> Perrier investeerde meer dan 1 miljard franken in de installaties en al eind 1991 kon Perrier al flessenwater produceren onder de merknaam Valvert. De fabriek wordt geleid onder de koepel van de multinationale voedselgigant Nestlé, die naast Perrier ook ondermeer de waters van Vittel, San Pellegrino en Contrex in portefeuille heeft.
> De burgemeester van Etalle slaagde er ook in om de NMBS over de streep te trekken om de zoning Gantaufet te ontsluiten met een nieuwe spoorverbinding die aansloot op de ten dode opgeschreven lijn Virton - Marbehan. Meer over deze spoorlijnen verder in dit verslag, want we volgen ze een tijdje over GR 16. De fabriek van Valvert gebruikt momenteel de spoorlijn echter niet meer omdat het het vervoer over de weg van het gebotteld water goedkoper uitkomt. Enige kanttekening dient dus te worden gemaakt rond de Valvert-slogans van 'natuurlijk welzijn' en 'in harmonie met de natuur op de site van Etalle': vervoer van het flessenwater over de weg met camions is veel schadelijker voor het milieu dan vervoer per spoor.
> In de jaren '00 vestigde zich ook Artbois op het industrieterrein, een bedrijf dat houten gebinten vervaardigd. Dit bedrijf kreeg in 2013 geheel nieuwe gebouwen. Verder is het hier erg rustig gebleven rond Gantaufet.

De Semois bij Breuvanne
> Vanop het hoogste punt is een mooi zicht over de Semois die slingerend op zoek is naar het laagste punt in deze Gaumevallei. De Semois is hier niet langer een brede beek, ze is nu echt een rivier geworden doordat enkele kilometers eerder de Rulles vanuit het noorden de stroom heeft vervoegd. De Rulles is de op één na belangrijkste zijrivier van de Semois. Deze rivier voert de waters af uit de bossen van Neufchâteau, Rulles, Courtelle en vooral van het enorme woud van Anlier. Een stuk van de Semois tussen Breuvanne en Termes wordt beheerd door natuurverenigingen, een ander deel is voor beheerste agrarische aktiviteit in overleg met ecologische groepen.
> Aan de horizon doemen de Ardennen op. Een erg vreedzame plek hier, niets doet vermoeden dat op de vlakten die je ziet tussen de Semois en de Ardennenheuvels tijdens de Eerste Wereldoorlog (augustus 1914) biezonder hard en wreed gevochten is met als opvallendste resultaat duizenden doden in een tijdspanne van amper een paar dagen. De gesneuvelden en vermoorden liggen ondermeer op de militaire begraafplaats van Rossignol, 5 kilometer in noordelijke richting.

> Tijdens deze etappe heb je enkel bevoorradingsmogelijkheden op het start- en eindpunt. Te Etalle heb je horeca in het centrum en de Intermarché-supermarkt ligt op 600 meter van de kerk, langs de N83 richting Florenville. Te Jamoigne is een Spar-supermarkt in het centrum, naast andere winkels.
> Etalle en Jamoigne liggen beiden langs de N83 Aarlen - Florenville. TEC-bus 22 rijdt frequent over deze snelle weg. Te Tintigny zijn er 2 campings, gelegen op ongeveer 3,5 km van het GR-traject.

Zoning 'Gantaufet'
> Het plan om hier een industriële zone aan te leggen gaat terug tot 1989. Guy Charlier, de dynamische burgemeester van Etalle, besliste toen om dit bosgebied om te vormen tot een zone voor bedrijven die zouden investeren rond de natuurlijke bronnen van de omgeving: hout en water. De aanleiding was de interesse van watergigant Perrier om hier in de Gaume met de exploitatie van natuurlijk mineraal water te beginnen na vele kwaliteitstesten. In recordtijd slaagde de burgemeester van Etalle er in om alle vergunningen rond te krijgen en een gebied van 37 hectaren om te vormen tot gemeentelijke industriezone.

Croix Saint-Lambert
> Dit plekje langs de oude weg van de Semoisvallei (Sainte-Marie) naar Croix Rouge moet al eeuwenlang een plaats van verering zijn. Passanten eerden er een beeldje van Sint-Lambertus op een oude eik. Ergens halfweg 19de eeuw werd er een houten kruis geplaatst. Met de opbrengst van offers kon een ijzeren kruis worden betaald. In de sokkel werd het jaartal 1868 gebeiteld, de datum waarop het ijzeren kruis hier kwam. Op het kruis werd ook een kapelletje geplaatst met een beeldje ter ere van OLV van Saint-Lambert.
> In 1990 werd tijdens restauratiewerken dit kapelletje vervangen en Maria kreeg een fris likje verf. Tegenover het kruis en de picknickplaats staat nog een oude eik.

Spoorlijn 155
> Het overgrote deel van deze 32 km lange spoorlijn Lamorteau - Virton - Marbehan is vandaag een gebetonneerd fietspad geworden, met uitzondering van 3,5 km hier die nu wat is overgroeid. Het meest noordelijke stukje van 8 km tot Marbehan werd herbruikt sinds 1997 voor de aansluiting met spoorlijn 289 maar dreigt nu ook waardeloos te worden sinds er geen wagons meer over gaan van de Valvert-waters.

> We dalen dan weer langzaam langs de boerderij 'Ferme du Menil'. Bij een oude gietijzeren wegwijzerpaal vervolgen we rechtdoor, richting Termes / Les Bulles. Als de asfaltweg vrij scherp naar rechts bocht, verlaten we hem door bij een veldkruis ongeveer rechtdoor te wandelen over een graspad langs de rand van een weide. Zowat 200 meter verder over de brede grasstrook, komen we op een lager gelegen asfaltwegje, dat we naar rechts nemen.

> We kruisen een andere weg die uit het dorpje Termes komt en vervolgen rechtdoor over een veldweg. Die komt een goeie kilometer verder uit voorbij Termes. Links op die weg om via de Pont Chenau de Semois over te steken.
> Hier zien we de Semois nog eens van korterbij, dat was al geleden sinds Etalle. Straks wordt het echt een volwassen rivier, als ook de Vierre de Semois zal vervoegen. De Semois stroomt hier echter nog steeds even rustig en traag door de Gaume op een normale dag.

Fratin
> Een stil Gaums dorp geschaard rond een groot grasplein. Typische bouwstructuur van een dorp in de Gaume, met aan elkaar gebouwde huizen waarvoor langgerekte 'usoirs' liggen. Zo'n usoir diende voor mestoverschot, houtopslag en houten karren. Vandaag komen ze handig van pas als parkeerplaats. De kerk is 19de eeuws, ze werd gebouwd in 1868.

> We verlaten Etalle door recht tegenover de kerk aan de N83 links de Rue des Ecoles te nemen. Op de splitsing kort daarna rechts-links Rue Gaumiémont. Op de volgende splitsing gaat GR 16 Semois links (eigenlijk rechtdoor) tot op het einde van de straat. Daar rechts, Rue Fernand Neuray en net voor de verkeersweg naar Virton links een weggetje in dat we in pal zuidelijke richting zowat 400 meter volgen. Dan een graspaadje rechts tot op de verkeersweg naar Virton. Links over 300 meter tot bij de N87 (Virton – Etalle). Op het groot wegenkruispunt gaan we rechts (richting Arlon). Even opletten voor het verkeer hier. Na 50 meter verlaten we de snelle weg door links een graspad te nemen. Eindelijk van de verharding af! We laten nu ook Etalle achter ons en de industriële zoning van 'Gantaufet'.

> Op het einde van de geasfalteerde lindendreef gaan we links de drukke N83 (Florenville – Aarlen) op (café). We volgen deze expresweg over meer dan 700 meter, gelukkig over een goed gescheiden fietspad. Dan rechts, richting Breuvanne, nog een typisch Gaumedorp.
> In Breuvanne gaan we bij een knoestige wilg links. We kruisen de beek 'Breuvanne' en de weg maakt daarna een S-bocht. Voor een populierenaanplant gaan we links een kleinere asfaltweg op. Zo zijn we Breuvanne alweer uit. Het weggetje klimt naar een landbouwplateau op 350 meter hoogte. We krijgen uitzichten over een stevig meanderende Semois in een open landschap.
> We zijn nu 40 km gevorderd over GR 16 Semois sinds de start in Aarlen.

> Bij het binnenkomen van Les Bulles is het even opletten. GR 16 semois loopt niet langs de kerk van Les Bulles maar kruist gewoon de N891 om rechtdoor te vervolgen. Rechtsvoor zien we de oude romaanse kerk van Jamoigne al liggen op een heuvel, ons volgende doel en meteen ook einddoel van deze etappe.
> Een verhard wandel-en fietspad, ongetwijfeld een oud kerkpad, voert ons naar de voet van de heuvel, waarlangs ook de Semois stroomt. We steken ze over, vervolgen over de weg en bereiken al snel de N83 (Aarlen - Florenville) in het centrum van Jamoigne. Hier eindigt onze tweede etappe. De camping van Jamoigne sloot in 2013. Je kunt hier vlot weg geraken over de expresweg door de Semoisvallei per TEC-bus 22.

> De grassige veldweg loopt langs de rand van een dennenbosje, we negeren aftakkende boswegen naar rechts en lopen afwisselend door dennenbos en half open bos. Het pad komt een eind verder weer op asfalt als we het dorpje Fratin naderen. De betonnen watertoren die het dorpje markeert, ligt recht in ons gezichtsveld. We draaien mee naar links, naar het centrum van het dorp maar gaan net voor een bushokje op de Place de la Moisson links naar de kerk.

'Spooklijn 289'
> Spoorlijn 289 werd speciaal aangelegd als industriële spoorlijn in 1996-97 (!) voor het vervoer van de Valvertwaters. Vanuit de fabriek werd hiervoor zowat 5 km nieuw spoor aangelegd voor de aansluiting op de bestaande lijn 155 naar het spoorkruispunt Marbehan. De kost van meer dan 100 miljoen franken destijds werd grotendeels betaald door de Waalse overheid.

> De uitbating werd een flop. De voor een industriële spoorlijn luxueus aangelegde verbinding, werd amper gebruikt door Valvert en er kwamen ook geen andere bedrijven in de zoning Gantaufet die de spoorlijn konden gebruiken.
> Sinds 2009 rijdt er geen trein meer, Valvert vernieuwde zijn contract met de NMBS niet omdat wegvervoer goedkoper is. In 2012 onderzocht Infrabel de staking van het onderhoud van deze spoorlijn. Ze wordt wellicht niet dadelijk ontmanteld en kan weer in gebruik worden genomen als er weer industriële vraag is. Een mislukte spoorverbinding dus, 'parmi les grands travaux inutiles'!

Militair kerkhof Radan
> De militaire rustplaats van Radan werd oorspronkelijk ingericht in 1917, onder Duitse bezetting. Dit is maar één van de verscheidene militaire kerkhoven in dit deel van de Gaume. Het ging er tijdens de Duitse opmars in de streek Rossignol - Bellefontaine - Ethe bijzonder hard aan toe. Op 22 augustus 1914 sneuvelden hier bij Bellefontaine 527 Franse soldaten en 298 Duitse.

> Voor het kerkgebouw van Fratin rechts en tussen de kerk en een mooie Amerikaanse eik in komen we bij de Rue Saint-Lambert die we naar links nemen. We zullen deze straat helemaal volgen.
> Na 800 meter loopt de straat het bos in en komen we al snel langs een picknickbank ter hoogte van een spoorovergang. Nog steeds de geasfalteerde Rue Saint-Lambert volgen door het bos, parallel met de spoorlijn. Een kleine kilometer verder steken we naar links deze spoorlijn over.

> Het aangename bospad draait verderop naar links maar op dat punt gaan we echter rechtdoor. We houden dan dezelfde richting aan, negeren wat zijpaden en lopen door een zone met verspreid staande grove dennen, plukken heide en bosbesstruikjes. Het pad stijgt haast onmerkbaar in deze mooie omgeving van licht bos. Verderop gaat het door een zone van gekapt woud en dan draaien we weer bos in naar een T-kruising met een bredere bosweg. Rechts. Na 1 km rechte bosweg links.

> Deze steenslagpiste gaat over in een gewone bosweg en net voor de rand van dit Bois de Tintigny nemen we een paadje rechts. We blijven dus in het bos. Eindelijk nog eens een écht paadje door bos, het slingert en draait wat tussen bomen en struikgewas en bereikt uiteindelijk een verkeersweg, de N895 (Etalle – Frankrijk), ter hoogte van het oorlogskerkhof van Radan.

> We zijn nu 30 km ver over GR 16 Semois sinds we in Aarlen startten. Dadelijk na de spoorkruising komen we langs een picnickzone bij een ijzeren calvariekruis.

> We gaan dadelijk na het calvariekruis rechts een onverhard bospad op. Ietsje verder kruisen we alweer een spoorlijn, een ongebruikt maar niet ontmanteld stukje van spoorlijn 155 (Marbehan – Virton).

> Naast de begraafplaats lopen we rechtdoor en licht dalend het bos in, met het kerkhof aan onze linkerzijde. We negeren aftakkende paden onderweg tot we op den duur voorbij een langgerekte zone met lorken de bosrand en een brede steenslagweg bereiken. We nemen hem naar links over enkele tientallen meters om nog voor een barbecuezone (pomp met drinkbaar water!) weer links te gaan.
> We kruisen wat verder de N879 Tintigny – Frankrijk en vervolgen over een veldweg. Als we weer in bos komen houden we bij de V-splitsing die dadelijk volgt, rechts aan. Deze grassige weg daalt flink en bereikt een asfaltweg die we naar rechts nemen. Rechtdoor op een kruispunt om op het laagste punt van de geasfalteerde lindendreef voorbij het kasteel Villemont te wandelen. Er tegenover liggen moerassige vijvers.

> Op de N891 (Jamoigne – Rossignol) gaan we even links om dadelijk het eerste bosweggetje rechts te nemen. We blijven het stijgend volgen, verderop ook langs de bosrand tot bij het Croix Jacob. Links op dat punt dat is gemarkeerd met een boomkapelletje. Het originele kruis uit 1875 werd gestolen en in 1997 vervangen door een ander. GR 16 Semois neemt hier een landweggetje naar links dat langzaam afdaalt naar het dorp Les Bulles.

> Voilà, weer even genoeg voor vandaag, de derde etappe van GR 16 zal ons weer wat korter bij de Ardennen brengen.