©
Luc Selleslagh 2013 - 2024 Trekkings.be
> Zowat 200 meter na het begin van de asfaltering gaan we rechts een oud paadje op dat nu zeer snel daalt naar de vallei van de Ourthe en La Roche-en-Ardenne. We arriveren wat later op de N860 door de vallei van de Ourthe.
> Er is hier een bushalte voor bus 15/2 (Houffalize- Rensiwez - Nadrin - La Roche-en-Ardenne centrum). Rechts hier (luxe-massacamping Le Floréal) en 30 meter verder nemen we op het kruispunt een rustigere parallelweg rechts van de N860. Deze niet bijster interessante weg, Corniche de Deister, volgen we nu een hele tijd. Hij stijgt en daalt wat over een volle kilometer om dan terug te dalen naar de N860.
> Laatste etappe en ik heb geluk want wellicht wordt het ook de laatste dag van een 'Indian Summer--periode. De zon doet nog een laatste keer extra haar best op deze late oktoberdag om het thermometerkwik nog eens naar 20° te liften.
> Het Escapardenne Eislek Trail loopt vanaf de spectaculaire rotsen van Le Hérou naar beneden in het spoor van de witrode streepjes van Grande Randonnée 57 en blijft deze een tijdje volgen. Halfweg de afdaling naar de Ourthe hou je rechts aan en helemaal beneden ga je scherp rechts om nu een tijdje de Ourthe stroomafwaarts te volgen. Een tijd later kom je op een breder pad bij het begin van een alluviaal, half open terrein in een Ourthebocht. Je draait langzaam mee maar na de kruising met een beekje (plaatsnaam 'Les Ondes'), verlaat je dadelijk de witrode streepjes van het GR-pad. Het Escapardenne Eislek Trail begint hier rechts aan een klim uit de Ourthevallei over een hard stijgend pad.
> Op een bredere veldweg links door stil gebied. Weer dennenbos in met onderweg doorkijkjes over de bossen. Lieu-dit 'Laid de Covée' (370 meter). Rustbank waar je kan genieten van het uitzicht. Dit singletrack blijft altijd wat onder het plateau zonder veel hoogte te verliezen. Wat stijgen en dalen en het singletrack komt op een graspad dat we naar links nemen tussen hoge dennen. Er is hier een soort (militair?) oefenterrein.
> Honderd hoogtemeters verder komt er een paadje van rechts. Tot 2018 kwam het Escapardenne Eislek Trail van daar. We vervoegen weer het langer bestaande traject en wandelen over het smal pad rechtdoor.
> We blijven wat op hoogte vooraleer verder te stijgen tot 400 meter langs een 'kerstbomenplantage'. We gaan dan links en hebben weer schitterende uitzichten over de beboste heuvelkammen rond de Ourthevallei.
> Een heel eind verder bereiken we een andere uithoek van de Keltische site. Over het Escapardenne Eislek Trail blijven we binnen de site om verderop meer reconstructies te ontdekken. Er is daar ook een Escapardenne-ligbank geïnstalleerd in 2012. Achter de Keltische site komt het wandelpad nog langs een enig mooi uitzicht over een andere Ourthe-meander bij een oud rustbankje. Vanaf dit punt kijk je ook terug tot de 'belvédèretoren' van Le Hérou. Werkelijk prachtig. Na dat uitzicht daalt het Escapardenne Eislek Trail over een sterk rotsig crêtepad, beetje avontuurlijk en best sportief.
> Het gaat vooral dalend hier, tesamen met groene plustekens van een lokale wandeling. Daarna vatten we een langere stijging aan in de richting van het dorp Bérismenil dat hoog op het landbouwplateau is gelegen. Een grasweg met links hoge dennen (Douglas?) en rechts een perceel lorken. Een mooi pad dat hogerop steniger wordt. Het moet erg oud zijn en dateert waarschijnlijk nog uit de Keltische tijd. Je ziet immers in de weg nog spoorvorming van de karren die vroeger naar en van Le Cheslé hobbelden.
Le Cheslé
> Le Cheslé is een Keltische site, van 12 hectaren, bewoond rond ongeveer 500 v/C. Een wonderlijke plek, gelegen als een arendsnest op het smalstse deel van een scherpe Ourthemeander, 70 meter boven die Ourthe. Ongetwijfeld heeft Le Cheslé gediend als versterking in onzekere tijden.
> Oorspronkelijk was er een aarden wal van 2,7 meter breed, 1,10 meter hoog en 1315 meter lang, gebouwd vooral op de minder steil kant van de helling. Frontaal stond een versterking van houten palen met op de wal een weergang van houten vlechtwerk.
> Deze gordel werd door brand verwoest en vervangen door een 4 meter brede stenen muur met verticale steunpalen. In een derde fase werd de muur verbreed tot 6 m en opgehoogd tot 2,8 m, dat moet nogal haastig zijn gebeurd. In nog een latere fase werd lager gelegen een tweede gordel opgetrokken met van V-vormige bastions.
> Scherven van aardewerk dateren uit de vroege La Tèneperiode (= 450 à 0 v/C), wellicht uit ongeveer 400 v/C. Er werd archeologisch onderzoek verricht door de Université Libre van Brussel, waarna in de jaren '00 gerestaureerd werd en oude wallen gedeeltelijk werden heropgebouwd. Het meest zichtbaar daarvan is de reconstructie van een verdedigingsmuur, onderdeel van het bastion op het scherpste punt van het fort. Behalve enkele andere 'littekens' op de heuvel, zoals stukken muur en een put, is Le Cheslé over eeuwen heen 'versmolten' met de natuurlijke omgeving.
La-Roche-en-Ardenne
> Over de vroege geschiedenis van het kasteel van La Roche is weinig informatie bekend. Wel zijn op de plaats voorwerpen gevonden uit het Neolithicum. Sporen van Romeinse bewoning zijn er niet gevonden. Het kasteel bestond al in de 11de eeuw. Het werd bewoond door de graaf van La Roche. Het domein was nauw verbonden met het adellijke huis van Luxemburg en in de 12de eeuw al is La Roche helemaal in Luxemburgse handen. Tijdens de Franse bezetting in de 17de eeuw laat Lodewijk XIV de burcht versterken tot een vesting. De Oostenrijkers dan weer laten onder Jozef II de vesting ontmantelen. De resten vervallen verder tot ruïne. De Belgische staat verkoopt uiteindelijk de resten om ze in 1852 alweer terug te kopen voor 1000 frank. In feite gaat het verval gewoon verder. Doordat toezicht zowat onbestaande is dienen de vestingmuren als steengroeve voor de huizen in La Roche en worden in de ruïnes tuintjes aangelegd om groenten te kweken. Het is de pers die de kat de bel aanbindt en het verdere verval aan de schandpaal stelt. Na 1900 wordt een meer aktief beleid gevoerd om de toestand van de nog recht staande overblijfselen te stabiliseren en krijgen de ruïnes stilaan erkenning als toeristische bezienswaardigheid.
> Het door imposante burchtruïnes gedomineerde La Roche is altijd al een erg toeristisch stadje geweest. Soms is het er op de koppen lopen. Zoveel Hollanders hier is niet toevallig. In 1882 publiceerde de Nederlandse dominee en schrijver Marie Adrien Perk een toeristische gids, ‘Belgische Ardennen’
getiteld, met veel aandacht voor La Roche, het stadje waar hij steeds weder keerde. Hij droeg deze eerste Nederlandstalige gids voor de Ardennen op aan zijn zoon en dichter Jacques Perk, die het jaar daarvoor op 22 jarige leeftijd stierf aan TBC. De bekendste gedichten van Jacques Perk zijn opgedragen aan zijn onbeantwoorde liefde, Mathilde, die hij in La Roche ontmoette. Het monument van Marie Adrien en Jacques Perk, in de vorm van een brok natuursteen, vind je langs de Avenue du Hadja.
> De burchtruïnes zijn te bezoeken (gesloten bij sneeuw). Tijdens de vakantieperiodes komt rond valavond het spook Berthe over de wallen zwerven. Nog meer toeristische kitsch: Een ‘kermistreintje’
rijdt rond het stadje bij mooi weer (€ 5). Verder zijn er nog de musea over blauw aardewerk en over de Slag om de Ardennen (1944). In het toerismekantoor van La Roche kan je ondermeer een gratis gids krijgen met alle attracties, openingsuren en overnachtingsmogelijkheden. Je kan in de VVV ook terecht voor een wandelkaart van de omgeving. In La Roche vertrekt ook de
Transardennaise ® op haar 153 km lange tocht naar Bouillon. Dit pad is gemarkeerd met geelwitte strepen en je kan de gids kopen in het toerismekantoor. Nog in La Roche passeert
GR14, Parijs - Malmedy (800 km).
> De tragische legende van Berthe van La Roche.
Berthe, de uitzonderlijk mooie dochter van Waleram, kasteelheer van La Roche, was een uitverkoren bruid voor vele jonge mannen. Waleram wist geen raad met zoveel aanzoeken voor zijn dochter, een steekspel moest dan maar beslissen over wie de hand van Berthe mocht vragen. Enkele dagen voor het tornooi zou plaats vinden kwam Berthe van haar paard ten val. De jongeman die haar redde was de graaf van Montaigu. Hoewel de jonge graaf van Montaigu op dat moment al verloofd was met gravin Alix van Salm (Vielsalm) ontstond er tussen de twee een ontluikende verliefdheid. De graaf van Montaigu besloot om toch mee te doen aan het tornooi voor de hand van Berthe, tot grote woede van Alix. Zijn sterke gevoelens van liefde voor Berthe maakten hem onoverwinnelijk en hij versloeg al zijn tegenstanders in het steekspel. Op het allerlaatste moment kwam er een kleine ruiter aangereden, helemaal gehuld in het zwart. Ondanks de frêle gestalte wist de zwarte ruiter de graaf van Montaigu in een uitputtend gevecht te verslaan en te doden. Berthe zou worden verloofd met de zwarte ruiter. Die weigerde aanvankelijk om zijn masker af te nemen tot de huwelijksnacht. Tijdens die bewuste nacht klonk over La Roche plots een vreselijke doodskreet. Aan de voet van de kasteelvestingen vond men het neergestorte, levenloze lichaam van Berthe, doorboord met een dolk waarop het blazoen prijkte van het graafschap Salm (2 zalmen). Niet ver daar vandaan lag een ander lichaam dat naar beneden was gestort, het was dat van de in zwarte ridder gehulde Alix van Salm die zelfmoord had gepleegd…De ongelukkige Waleram vertrok op kruistocht naar het Heilige Land en werd nooit meer terug gezien. Iedere zomeravond dwaalt het spook van Berthe nog rond over de kasteelwallen. Je kunt haar zien zo rond valavond. Als het regent komt Berthe wel niet buiten…
Borzée
> Borzée is een afgelegen dorpje, wellicht gegroeid uit een nederzetting van kolenbranders. Er zijn wel meer dorpen in de Ardennen die zo zijn ontstaan. Akkerland en weidegronden zijn hier immers schaars in dit sterk hellend landschap. Houthakkers vestigden er zich eeuwen geleden om in de bomenrijke gebieden houtskool aan te maken dat kon dienen voor verwarming of als energiebron voor de vele kleine Ardense ijzersmederijen. Het kerkje is 19de eeuws en heeft wel degelijk de status van kerk, geen kapel.
> Als Borzée al eens het krantennieuws haalt, dan is het meestal in verband met de oude gebouwen van de Waalse socialistische vakbond FGTB, die hier een centrum voor bosklassen had. Je ziet de gebouwen vanuit het centrum van Borzée en eigenlijk ontsieren ze nogal de natuurlijke omgeving. De gebouwen (1972) dateren nog uit een tijd dat vakbonden en andere verzuilde instellingen het tot hun kernaktiviteiten beschouwden om 'hun discipelen' van faciliteiten te voorzien in alle vormen van hun publiek leven. In de jaren '00 werden de gebouwen te verouderd en de kosten voor renovatie wogen te hoog. Het centrum sloot dus in 2010. Fedasil nam de gebouwen nog een jaar over om er asielzoekers in onder te brengen maar maakt er sinds eind 2011 ook geen gebruik meer van. Het nieuwste project voor reconversie is de bouw van tientallen vakantiewoningen en een superdeluxehotel. Of het zover komt valt echter af te wachten. Het zou niet het eerste project zijn in de Ardennen dat met een sisser (en kompleet verval) afloopt. De Luikse projectontwikkelaar Lamy zou de meeste structuren afbreken en een soort nieuw vakantiepark bouwen.
Uitzichtpunt vanuit Le Cheslé
Vliegeniersmonument The Joker
Belvédère Les Crestelles
Borzée, kerk OLV van Barmhartigheid
Dalen door beukenbossen naar La-Roche-en-Ardenne
> We verliezen nu zeer snel hoogte en zakken boven de vallei van de Ourthe tot zo'n 270 meter hoogte. Daar komen we op de verkeersweg door de Ourthevallei, de N860. Weg oversteken en aan de overzijde nemen we scherp rechts een asfaltwegje dat over de Ruisseau de la Mer loopt. Slechts een 100 meter lopen we over deze naar links draaiende weg. We nemen dan links een onverharde weg langs enkele wrakken van caravans. Deze onverharde weg draait even later in noordelijke richting en nog iets verder kruisen we de Ruisseau de Borzée.
> De beek zal ons aan onze rechterzijde begeleiden tijdens de geleidelijke maar gestage stijging naar het gelijknamige dorpje Borzée. Steeds maar rechtuit dus. Na een passage langs haagbeuk en een hol traject arriveren we plots bij het kleine, pittoreske kerkje van Borzée. De plek heeft iets idyllisch.
Laatste kilometer van Escapardenne Eislek Trail
> Bij de kerk van Borée staat een infobord van Escapardenne Eislek Trail + een rustbank. Er is hier ook een brasserie-crêperie, Le Clos René (enkel open weekends, vakanties en op aanvraag). Bij de kerk gaan we links. Na 100 meter gaat de geasfalteerde weg alweer over in steenslag. We stijgen zowaar nog wat. Op een splitsing nemen we linksvoor. Door dennenwoud tot bij het Croix de Broye, een nogal lelijk betonnen kruis. Op het kruispunt dadelijk daarna hebben we het hoogste punt bereikt, op bijna 400 meter hoogte.
> Vanaf nu is het dalen, haast all the way tot het eindpunt van ons wandelpad na 106 km. Steeds maar rechtdoor. Bij het begin van de daling hebben we links nog mooie uitzichten. Het is een vlot en breed wandelpad, verderop loopt het door mooie stukken van overhangende jonge beuken. Na een strookje dennenwoud lopen we over een wildrooster en komen we langs een paar huizen. 100 meter na dat wildrooster links een steenslagweg nemen die gradueel overgaat in een asfaltweg.
La Roche langs de Ourthe
Infobord en eindpunt van Escapardenne Eislek Trail
Vliegeniersmonument The Joker / Les Crestelles
> Op 13 april 1944 vloog een Amerikaanse oorlogsmissie van een twintigtal bommenwerpers van Engeland naar het Duitse Schweinfurt, om er de kogellagerfabrieken te bombarderen. Eén van de vliegtuigen die getroffen werd door het afweergeschut van de Nazi's was de 'Joker' een zware B-17, een vliegtuigtype met als bijnaam 'vliegend fort'. Het zwaarbeschadigde toestel verloor op zijn terugweg hierdoor snel hoogte. De meeste bemanningsleden konden nog het toestel met de parachute verlaten vooraleer de B-17 te pletter vloog tegen de heuvel 'Les Crestelles'. De crash zette het bos tegen de heuvel in lichterlaaie. De meeste bemanningsleden werden - eens op de grond - verder geholpen door plaatselijke weerstanders maar enkelen werden toch ontdekt en afgevoerd naar Duitsland als krijgsgevangene. Bij de weg werd op 20 mei 1984 een monument opgericht waarbij een propeller van zo'n 'vliegend fort' in rotsen werd verwerkt. Op de plaats waar de crash plaats vond, Les Crestelles, werd het bosbestand nooit meer hersteld.
> De plek is nu al vele jaren een lanceringsplek voor delta en parapente. Voor de wandelaar biedt Les Crestelles een aanblik over een sterk ingesneden Ourthevallei waarin het dorpje Maboge ligt. Wil je meer weten over de dramatische geschiedenis van de Joker en bemanning, dan moet je zeker langs het museum 'History 44' passeren in Bérismenil. Behalve de vliegtuigcrash besteedt dit vrij jonge museum ook aandacht aan het Ardennenoffensief en de collaboratie.
> We blijven maar verder stijgen. Het pad gaat over in een weg tussen veld en bos en zo bereiken we stilaan het plateau. Prachtig afwisselend toch dit traject, verrassend. De steenslagweg bereikt een asfaltweg bij een eerste huis van Bérismenil en een wegkruis met rustbank. Hier loop je verder rechtuit over de asfaltweg naar Bérismenil.
> Na zowat 500 meter op deze straat gaan we nog voor de dorpskern van Berismenil scherp links een graswegje op (hoogte 440 meter hier) om zo de daling weer langzaam in te zetten. Na 300 meter wijken we even links uit voor een parallel lopend prachtig hol paadje. Het loopt verder langs een hooiweide die we even later dwarsen tot bij een asfaltweg. Daar rechts, voorbij een rustbank en dan stijgen naar het vliegeniersmonument naast een bergiep (430 meter hoogte). Alweer een prachtig panorama, heerlijk hier in dit open landschap onder een warme herfstzon en bij een immense stilte.
> Bij het monument gaan we links, een snel doodlopend asfaltwegje op tot aan de lanceringsplaats voor parapente. Hier zijn picknickbanken en iets lager staat een infobord over het panorama van Les Crestelles boven de Ourthevallei en Maboge. We draaien langsonder voorbij de lanceringszone en lopen dan dennenwoud in. Verderop wordt het beukenwoud en nog lager lopen we op een graspad.
> Voor we aan de voet van de kasteelruïne komen, gaan we scherp links en langs de Ourthe lopen we naar een voetgangerspasserelle. Aan de overzijde van de Ourthe in het park bij 'Les grès de La Roche' zoeken we de tegenoverliggende hoek van het park op. Daar staat het laatste infobord over Escapardenne Eislek Trail en bij het toegangspoortje daar eindigt het 106 km lange pad. Ik heb nog de tijd om rustig tot het centrum van La Roche te slenteren om er op een zonnig terras na te genieten van misschien wel het mooiste lange wandelpad door de Ardennen. Einde.
> Legende van de put van Cheslé
De geschiedenis van Le Cheslé vervaagde in de loop der eeuwen uit het collectieve geheugen van de boerenbevolking van de streek en de plek kreeg hierdoor een mysterieus karakter omdat de mensen het niet meer konden plaatsen. Hieruit vloeide één van de mooiste Ardense legendes voort: In de dorpen rond Le Cheslé (Berismenil, Maboge enz.) vertelt men dat er op de site van Le Cheslé een putschacht is die erg diep doordringt in het rotsig uitsteeksel waarop Le Cheslé ligt. In die put zou een schatkist zijn verborgen die elk jaar op Kerstmis naar boven komt, net op het moment dat de klokken 12 slagen luiden voor de middernachtmis. De schat wordt echter bewaakt door een helse geest die enkel de schat laat zien op voorwaarde dat hem een zwarte kip wordt gegeven en dat er geen enkel woord wordt gewisseld. Op een dag besluiten 3 stoere boeren van Bérisménil om te proberen de schat binnen te halen. Met een zwarte kip als offerande, hadden ze de kist al bij de hengsels toen één van hen uitriep 'We houden de schat'. Hierdoor de stilte doorbrekend, transformeerde de schatkoffer plots in een enorm gloeiend beest. De ogen van het monster, groot als wagenwielen, schoten vuurschichten die de 3 mannen vernietigden...
> Er volgt even later een vrij steile daling door het bos met een hoogteverschil van zowat 90 meter. Een eind lager kruisen we een beekje en volgen we de beek verder dalend boven de beekwand over een smal pad. We volgen dat kraakheldere stroompje tot helemaal bij de Ourthe. Op de plek met de naam Le Vermoulin, waar de beek in de Ourthe mondt, gaan we naar rechts de Ourthe stroomafwaarts meevolgen, weer in het spoor van GR 57.
> Dat pad langs de oever wandelt vrij vlot, 't is ritselen door bladeren hier op deze mooie herfstdag. Verderop wordt het oeverpad meer geaccidenteerd door rotsen, boomwortels en -stronken. Na een halfuurtje langs de Ourthe even opletten want we moeten (met GR 57) naar rechts, stijgen op een wand met beukenbomen. Het gaat in zigzags ongemeen steil, ons doel is de Keltische versterking hogerop van Le Cheslé.
> Bovengekomen heb je een rustbank bij enkele gereconstrueerde versterkingen en omwallingen. Binnen zo'n wal naar links en meedraaien naar rechts. Daarna blijven we op hoogte om te wandelen in een bijzonder aangename omgeving van mooi mystiek beukenwoud.
> Tijdens de laatste etappe van het Escapardenne Eislek Trail is het volop genieten van de prachtigste stukken Ardennen. Er zitten nog een paar korte stevige klimmetjes tussen en het traject loopt tot kort voor het eindpunt - het toeristische stadje La-Roche-en-Ardenne - haast volledig over onverharde paden. Sublieme uitzichten onderweg over de Ourthevallei - niet in het minst bij de start te Hérou - en onderweg kom je langs merkwaardige plaatsen, zoals de Keltische site van Le Cheslé, het vliegeniersmonument voorbij Bérismenil of het mini-dorp Borzée.
Enjoy.
> Horeca heb je bij de start te Nadrin, ofwel langs de weg Houffalize - La Roche, ofwel rond de belvédère van Le Hérou. Te Borzée is er een gezellige 'brasserie-crêperie' langs het pad, enkel open tijdens het weekend of tijdens vakanties. In La-Roche-en-Ardenne vind je alles. Campings te Nadrin, Maboge en La-Roche-en-Ardenne.
> Openbaar vervoer: Geen treinstation bij start, einde of tussenin. La Roche-en-Ardenne is wel verbonden met bussen naar de stations van Marche-en-Famenne en Melreux (via Hotton). In La Roche is de naam van de bushalte in het cenrum 'Quai de l'Ourthe'. Te Nadrin passeren (langs de hoofdweg op 500 meter) dagelijks enkele bussen die onderweg zijn naar Houffalize of La-Roche-en-Ardenne. Controleer echter de uren goed op voorhand, want de frequentie ligt eerder laag.
> In Nadrin is er een bakker, echter op 2 km van het hoofdtraject van Escapardenne Eislek Trail en een fruitwinkeltje op 1,5 km. Onderweg zijn er geen andere bevoorradingsmogelijkheden tot in La Roche-en-Ardenne.
Pad tussen Tavigny en Alhoumont
Singletrack hoog boven de Ourthevallei
Escapardenne Eislek Trail boven de Ourthevallei
Vliegenzwam
Onderweg naar Le Cheslé langs de Ourthe
Uitzicht over de Ourthe vanaf Le Cheslé
In het gezelschap van een border collier
afdalen voorbij Bérismenil
Door de historische Keltische site van Le Cheslé
Oude spoorvorming op de Keltische weg tussen Bérismenil en Le Cheslé