Kuuroord Chaudfontaine

> Een bron met een watertemperatuur van bijna 37° zette Chaudfontaine op de kaart van het kuurtoerisme. Die enige warmwaterbron van België was al eeuwen lang bekend maar tot eind 17de eeuw werd er in feite 'niks mee gedaan'. De relatief hoge temperatuur bereikt het regenwater na een reis van zowat 60 jaren insijpeling tot 1600 meter diepte, waarbij de temperatuur oploopt tot 55°. Uit die diepte wordt het weer opgestuwd om hier in Chaudfontaine het daglicht te zien, ondertussen verrijkt met allerlei mineralen.
> Simon Sauveur zag in de 17de eeuw in de heilzame werking van het water hier een interessante 'bron van inkomsten', met het bekende gevolg. Sauveur had enkele baden, gelegen in een eenvoudige lemen hut.

---

> Vanaf 1711 werd alles grootser aangepakt: Familiebedrijfjes richtten hotels en termen op en Chaudfontaine kwam op de kaart als kuuroord. Vanuit Luik was Chaudfontaine over de weg moeilijk bereikbaar, gasten kwamen dan ook vaak per boot over de Vesder. Half 18de eeuw telde Chaudfontaine ’s zomers duizenden badgasten, veelal afkomstig uit de rijkere bourgeoisie. Namen als Victor Hugo en de zus van Napoleon passeerden in de 19de eeuw en gaven het kuuroord een zeker élan. De nieuwe spoorlijn vanuit Luik maakte Chaudfontaine ook veel beter toegankelijk.
> De eerste wereldoorlog zet een punt achter die glorietijd. Het dorp had al die tijd wel een zekere bekendheid als thermaal station maar zou nooit tippen aan de grandeur en uitstraling die Spa kende. In de twintigste eeuw raakt alles in het slop. Kuren raakt uit de mode en van Chaudfontaine blijft enkel nog de merknaam van het bekende gebottelde mineraalwater overeind.

> De stad zoekt naar een nieuwe identiteit en uitstraling. Begin jaren ’80 komen Duitse projectontwikkelaars met een megalomaan project op de proppen dat Chaudfontaine weer op de kaart moet zetten. Water blijft het thema, maar er wordt wel erg radicaal te werk gegaan. Een oud kuurhotel wordt tegen de grond gegooid. Een park met 500 bungalows wordt voorzien, het casino en hotels moeten restyled worden en centraal moet een soort subtropisch zwemparadijs komen in de vorm van betonnen piramides.

> Het project gaat in 1989 ten onder aan corruptie en een reeks processen. Onafgewerkte betonnen skeletten ontsieren nog jarenlang het centrum van Chaudfontaine.
> In de loop van de jaren '00 vindt Chaudfontaine een tweede adem, zo wordt in de 21ste eeuw weer aangeknoopt met de traditie van kuren en water. In de plaats van een subtropisch zwemparadijs kwam er 'Source-O-Rama, een belevingscentrum rond bron- en mineraalwater'.

Overstromingsramp 2021

> Chaudfontaine's geschiedenis is onlosmakelijk verbonden met water. In 2021 bracht water echter ook uitzonderlijke rampspoed in de Vesdervallei. Chaudfontaine en andere Vesderdorpen werden op 15 juli 2021 door extreme regenval letterlijk overspoeld met Vesder- en Ourthewater, modder en meegesleurd debris. Maandenlange ellende was het gevolg. Er vielen 39 doden in de Vesdervallei (waarvan 4 in Chaudfontaine), duizenden wagens (waarvan 400 in Chaudfontaine) waren rijp voor de schroothoop en naar schatting 50000 gebouwen (waarvan bijna 2000 in Chaudfontaine) raakten ernstig beschadigd of werden zelfs definitief onbewoonbaar. In Chaudfontaine stond rond de Vesder zowat alles blank, inclusief het casino, hotels, Source-O-Rama en de fabrieken van Galler en Chaudfontaine.

> 0 km. Officieel start de Tour de Chaudfontaine bij het Maison Sauveur, wat achterin gelegen in een bomenparkje. Hier was tot voor enkele jaren ook de toeristische dienst van Chaudfontaine gevestigd, tot die verhuisde naar het nabijgelegen Source-O-Rama.

> We steken de Vesder over via de brug die naar het station van Chaudfontaine leidt. Ooit lag hier een schitterende Vesderoverspanning van krullend gietijzer, geflankeerd aan beide zijden door hoge stenen zuilen. Die brug paste perfect in de prestigieuze uitstraling van Chaudfontaine als kuuroord. Rechtdoor wandelen over de huidige brug met links van ons het Casino van Chaudfontaine, rechts het Appart'hotel Urban Lodge en voor ons het voormalige treinstation van Chaudfontaine.

Treinstation Chaudfontaine

> Het oude stationsgebouw van Chaudfontaine dateert oorspronkelijk uit 1843, toen de treinverbinding vanuit Luik werd opengesteld. Tegenwoordig is er een café en tentoonstellingsruimte gevestigd. Sinds 2018 stoppen er echter opnieuw treinen te Chaudfontaine! De mooie overkapte trapconstructie die naar het voormalige perron leidt, werd vereeuwigd door Paul Delvaux in 1974. In de toegangshal tot het casino van Chaudfontaine kan je een kopij bekijken van dit schilderij. Geen probleem om ook in wandeluitrusting even die toegangshal binnen te lopen.

Casino Chaudfontaine

> Het oudste casino van Europa ligt in Spa. Als populair kuuroord kreeg ook Chaudfontaine zijn casino midden 19de eeuw, toen het plaatsje vlot bereikbaar werd per trein vanuit Luik. Het huidige gebouw dateert uit 1938 en was voor die tijd wellicht een revolutionair ontwerp. De Antwerpse architect Leon Steyen, die ook andere casinogebouwen ontwierp, tekende hiervoor. In 1946 en 1966 onderging het gebouw sterke verbouwingen en moderniseringen. Ook binnenin veranderde het interieur meermaals zodat het huidige gebouw eigenlijk niet erg meer lijkt op dat van 1938.

> Niet iedereen kan zomaar een casino openen in België. Mooi de Belgische wafelijzerpolitiek volgend worden er 4 gedoogd in Vlaanderen (Blankenberge, Middelkerke, Oostende, Knokke), 4 in Wallonië (Spa, Chaudfontaine, Dinant, Namen) en 1 in Brussel. Vandaag is dit casino eigendom van de Star-groep. Er bevinden zich meer dan 100 slotmachines en 15 speeltafels voor roulette en black jack. Het casino is 24/7 geopend en je moet minstens 21 jaar zijn om je geluk te wagen. Tegenover het casino bevindt zich een hotel, gebouwd tegelijk met het casino en later eveneens verbouwd en gemoderniseerd. In het hotelgebouw dat er tevoren stond, ontmoetten op 22 december 1944 de geallieerde commandanten Montgomery en Hodges elkaar nog. Een dag later werd het gebombardeerd waarbij 4 militaire doden vielen.

> We lopen bij het station rechts en dan links onder de spoorwegbrug, tesamen met de witrode markering van GR 573. De Rue de Lemmetrie loopt over 50 meter naar een T-splitsing waar we GR 573 alweer verlaten om rechts te gaan (La Nôle). Het pad stijgt vervolgens achter de fabriek van het Chaudfontaine-water.

Sources Chaudfontaine

> Sinds 1924 wordt Chaudfontaine-water commercieel gebotteld. Oorspronkelijk gebeurde dat op de linkeroever van de Vesder. De burgemeester van Chaudfontaine richt 2 jaren later zijn eigen fabriek op langs de rechteroever van de Vesder, 'Cristal Chaudfontaine', ongeveer op de plaats van de huidige bottelarij. In 1938 slorpt die fabriek die van de linkeroever op en komt in handen van de familie Piedboeuf die toen ook eigenaar was van de brasserie te Jupille (Jupiler-bier). Net zoals te Spa, krijgt Chaudfontaine zo het label 'Monopole' erbij. Na 1972 vergroot Chaudfontaine-Monopole zijn terrein, daarbij verdwijnt een katholiek schooltje dat hier sinds 1885 lokaal onderwijs verschafte. Sinds 2003 is 'Sources Chaudfontaine' eigendom van de Coca Cola Company.

> Bijzonder aan het water van Chaudfontaine is dat het 'oud water is'. Over 60 jaren zakt dit water naar een diepte tot 1600 meter, waarna het - flink verhit - weer wordt opgestuwd. Tijdens dit lange proces van doorsijpeling dringt het water door allerlei geologische lagen waarbij het wordt gezuiverd en verrijkt met allerlei mineralen. Het natuurlijk opgestuwde water dat wordt opgevangen heeft nog steeds een temperatuur van ongeveer 37° (vandaar dus 'Chaud-fontaine') vooraleer het wordt gebotteld. Jaarlijks passeert er meer dan 200 miljoen liter mineraalwater door de bottelarij. De fabriek schonk ook 1 miljoen € voor de heropbouw van ondermeer twee schooltjes in Chaudfontaine na de overstromingsramp van 2021.

> Achter de Chaudfontaine-fabrieken draai je - nog steeds over de Chemin de Nôle - mee naar links langs een Mariagrot, gebouwd in het Mariajaar 1954. We houden even niveau over de bosweg om dan weer te dalen in de Vesdervallei.
> Je komt bij de Vesder op een plaats waar ze een bocht maakt en volgt de rivier even stroomopwaarts. De groene oever is op plaatsen sterk begroeid met Japanse duizendknoop en reuzenbalsemien, exotische woekerplanten die moeilijk te bestrijden zijn omdat ze snel en massaal uitzaaien.

> Zo bereikt de Chemin de Nôle de grote weg door de vallei van de Vesder tussen Luik en Verviers. Helaas loop je daar nu een tijdje over.
> Opgelet voor passerende vrachtwagens! Uiteindelijk eerste asfaltweg links, de stijgende Rue de Romsée. Hogerop steek je tegenover de monumentale toegangspoort van domein de la Rochette en bij een sluisje een 4 km lange zijbeek van de Vesder over rechts.

Tour Malakoff

> De monumentale toegangspoort tot het kasteel van La Rochette heeft als naam 'Tour Malakoff', naar een torenconstructie in het huidige Oekraïnse Sebastepol. De Franse en Engelse legers veroverden in de Krimoorlog die verdedigingstoren die ze naar de Russische generaal Malokhov noemden. De heroïsche oorlogsverhalen uit de Krim moeten in die tijd in Europa nogal weerklank hebben gehad want op nogal wat plaatsen in Europa werden 'Malakhoftorens' gebouwd. Architect van de rond 1850 gebouwde Chaudfontainse Tour Malakoff is Henri Beyaert, die nog de voorlaatste reeks briefjes van 100 frank sierde. Het goed verborgen kasteel dat er achter schuil gaat is van origine veel ouder, ongeveer 1000 jaar oud. De kasteelheren hadden toen vooral inkomsten uit doorgangsrechten over de Vesder en hingen af van de Limburgse hertogen. De huidige gebouwen zijn echter vnl 20ste eeuws na verwoesting en brand.

>10 km zijn we nu gevorderd over de Tour de Chaudfontaine. We dalen dus verder, kruisen een weg en bochten onmiddellijk daarna mee naar links. Voor Western City rechts het bos in, dalen naar een beekvallei, de Ruisseau de Casmatrie. We steken ze over via een brugje en klimmen dan stevig door beukenbos tot op de weg vlakbij de basiliek van Chèvremont. Wil je de basiliek en de iets verder gelegen Jezuïetenkapel bezoeken volg dan even GR 573 mee naar links want de Tour de Chaudfontaine gaat naar rechts op de asfaltweg. Achter de basiliek is ook een (goedkoop) restaurant.

> Ter hoogte van de fortingang de asfaltweg naar beneden volgen, langs het oorlogskerkhof waar ondermeer de slachtoffers rusten van het bombardement op het fort. Je hebt van hier ook een prachtig zicht naar de hooggelegen basiliek van Chèvremont toe, ons volgende doel. Tot daar zullen we trouwens te samen lopen met de witrode markering van GR 573.

Chèvremont

> De basiliek in neogotische stijl werd gebouwd vanaf 1877 op initiatief van een lokale orde van Karmelieten om Chèvremont tot een groot bedevaarts- en bezinningsoord te maken. Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan kreeg de kerk de status van basiliek.
> Eigenlijk is het niet het eerste gebouw dat hier werd gezet. In de middeleeuwen, minstens al sinds de 8ste eeuw, was er een versterkte burcht die door de Luikse machthebber Notger werd verwoest. Een paar kilometer verder over GR 573 kan je mooi zien hoe de heuvel, waarop de huidige basiliek staat, echt de omgeving domineert. De basiliek is meestal open voor een bezoek. Vlakbij is ook een restaurant met erg redelijke prijzen.

> Over een steenslagweg draai je in een bocht omhoog. Een hele tijd stijgen nu. De top van het plateau ligt rond 200 meter hoogte. Oud beukenbos wisselt hogerop af met wijdse uitzichten. Je stijgt door tot in de omgeving van de boerderij Haras op een plek met de naam 'Sur le Bois'. Al zeker sinds begin 17de eeuw staat hier een boerderij. Het is hier heel wat stiller dan in de lawaaierige vallei van de Vesder.

> Over asfalt bereikt de Rue du Haras een V-splitsing. Links hier. Net voor een volgende V-splitsing neem je links een paadje tussen haagbeuk en een afspanning. Je loopt korte tijd langs deze afspanning en vervolgt verder licht links en dalend door beukenbos. Het pad is hier niet altijd even duidelijk maar de padmarkering was vrij goed. In een grote zigzag kom je uiteindelijk bij een beekdal in het bos. Je volgt deze beek dalend, langs Fontaine d'Amour om uit te komen op een rond punt van asfalt op de rand van het gehucht Geloury.

> Rechts hier door het gehucht om al snel bij een eerste V-splitsing links (richting Sauny-Bas) te volgen. Volgende V-splitsing weer links (Rue de Geloury) richting La Béole. Op een plek waar 2 oude steenwegen samenkomen volg je rechtdoor (stijgend). De oude weg draait naar het plateau toe en is hogerop afgelijnd met stokoude haagbeuken. Als je weer op asfalt komt ga je links. Je passeert een bunker, en de oude hoeve 'Béole' uit 1688. Verder door het gehucht La Béole dat tot Lemmetrie hoort.

> Na zowat 1 km op deze asfaltweg neem je de eerste asfaltweg links, de Rue du XIII aôut die herinnert aan het vreselijk bombardement op het fort van Chaudfontaine in 1914. Deze brede asfaltweg gaat licht dalen richting Fort van Chaudfontaine.
> Opgelet! Net voor je het Fort bereikt neem je links een paadje. Verderop is weinig padmarkering en zijn er nogal wat verschillende paden. De richting is echter redelijk duidelijk: Je draait helemaal rond het Fort van Chaudfontaine tussen veel berk, jonge eik en adelaarsvarens. Hier en daar zijn putten te zien, ik vermoed dat het oude bomkraters zijn.

Fort Chaudfontaine

> Dit fort maakte deel uit van een hele fortengordel rond Luik. De grootste Belgische steden hadden zo’n fortengordel. Militair architect was Brialmont, die ook de fortengordel rond Antwerpen ontwierp. Fort Chaudfontaine werd gebouwd vanaf 1880 en onderging een eerste zware belegering op 11 en 12 augustus 1914. Bleek dat vooral de plafonddikte een zwak punt was, ze bezweken onder het geweld van de Duitse obussen. Toen zo ook het munitiedepot van het fort werd geraakt op 13 augustus ’s morgens vroeg, veroorzaakte dat een enorme explosie, met een hoog dodental tot gevolg, het leidde uiteindelijk tot de overgave van het fort.

> 71 soldaten sneuvelden er toen op die bloederige augustusdagen. Vlakbij ligt een militair kerkhof. Tijdens het interbellum wordt het fort aangepast enversterkt met voor die tijd moderne materialen, met name gewapend beton. Tijdens WO II kon vanuit het fort even weerstand worden geboden, maar de aanvallen van de Luftwaffe leidden al snel weer tot capitulatie.

> Na WO II verliest het fort zijn strategische waarde. Er is nu een commerciële organisatie aktief die in en rond het fort avonturenparcours heeft aangelegd voor groepen kinderen en volwassenen.

> De witoranje tekens van de Tour de Chaudfontaine leiden ons dus rechts weg van de basiliek. Je komt voorbij een duurder restaurant en een grote parking die herinnert aan een tijd dat Chèvremont nog met volle autocars werd bezocht. Door het gehucht Haute Folie. Er is hier weinig bewegwijzering. Blijf de hoofdweg volgen, zijwegen negerend. Voorbij een soort kitscherige toegangstorens die werden opgetrokken ter gelegenheid van 1000 jaar Chèvremont in 1988. Op de N621 even links en dadelijk rechts tegenover een houten wegkruis, de Rue des Anglais in.

> Deze Rue des Anglais draait wat en je komt een eind verder op een open plek met verschillende wegaftakkingen. Hier ga je NIET in dezelfde richting dalen maar op dit kruispunt ga je bij een klein waterpompstation naar rechts stijgen, Rue Haie des Loups. De bewegwijzering van lokale wandeling 6, gemarkeerd met een groene balk is zeker een hulp de volgende 4 km. Dit oplopend asfaltwegje volg je tot je hogerop bij een huis met de naam 'Crête du Loup' komt. Daar neem je links een mooi paadje dat afdaalt in de vallei van de Ruisseau de Beyne. Het pad is afgezoomd met verwrongen oude bomen, vooral haagbeuk maar ook eik en es. Na een korte zigzag daal je tot een asfaltwegje in de vallei.

> In de vallei rechts tot bij het hoofd van het met bos omringde dalletje waar we doorlopen. Bij de brievenbus van huis nr 22 gaan we links het Bois de Beyne in. Vlakbij zijn de resten van de oude mijnterril van Wérister. We stijgen over de Ruisseau de Beyne (een beek van 3700 meter waarvan ongeveer 800 meter ondergronds) op het punt waar ze uit de ondergrond komt. Stijgend draaien we het bos in. Steeds het hoofdpad volgend kruisen we al draaiend een droge vallei. Kort daarna kom ik op het punt waar je bijna gegarandeerd verkeerd loopt. Rechts op een boom staat immers een witoranje kruis geschilderd (foto) dat je van het hoofdpad afleidt naar links. NEGEER deze 'X', het is markering van het oude traject.

> Volg gewoon verder stijgend hetzelfde wandelpad rechtdoor. Markering is zeer schaars hier maar volg verder lokaal pad 6. Hogerop draaien we naar een dennenbos en stijgen door dat bos verder tot we weer in open veld komen. Even verder stijgen tot op een T-kruispunt waar van rechts een GR-pad bij komt. Dit is een GR-verbindingsroute van GR412 (Sentier des Terrils), die aftakt en naar het treinstation van Angleur loopt. Links op deze T-kruising en we lopen naar de kapel van Sainte Anne.

Chapelle Sainte-Anne

> Deze kapel ter ere van Sint-Anna van Auray herinnert aan een bloedig wapenfeit. 5 Bretoense soldaten kwamen hier in 1794 om het leven bij gevechten die de Oostenrijkse terugtrekking vooraf gingen. Het huidige gebouwtje is van 1889 en is omringd met 4 mooie linden.

Lande de Mehagne

> Toen in 1981 de Tour de Chaudfontaine werd opengesteld had je hier wellicht nogal wat zichten op het industriële Chenée en Angleur, op het zuidelijke deel van Luik en tot de uitlopers van het plateau van Herve. De vegetatie op het plateau van Mehagne was immers zogoed als kapot omwille van de decennia lange sterke industriële vervuiling van ondermeer de Vieille Montagne-fabrieken in de dalen van Vesder en Ourthe. Inmiddels herstelt de natuur. Typische pionierbegroeiing van berk, eik, grassen en heide krijgt langzaam meer gevarieerd gezelschap.

> Waar GR 573 gaat dalen over een pad met hoge trappen verlaat je de bewegwijzering van dit Grote Routepad. Vervolg de Tour de Chaudfontaine op gelijke hoogte tussen grassen en berken en verderop langs huizen. Je bereikt asfalt en vervolgt in dezelfde richting (Thier de Critchions - Voie de Liège).

Thier des Critchions - Voie de Liège

> We lopen hier langs de oude weg die Luik verbond met Spa. Sommige historici beweren dat het traject deel uitmaakte van de Romeinse heerweg Tongeren - Luik, maar dat is helemaal niet zeker. Hij werd als weg uitgebouwd en bestraat tijdens de eerste helft van de 18de eeuw. De Luikse bourgeoisie kwam hier langs in hun koetsen op weg naar het mondaine kuuroord Spa. Op de kilometers lange helling van 10 à 12 % moeten de remmen van al die koetsen en karren een nogal krakend en knisperend geluid hebben gemaakt, gelijkend op het geluid van krekels, vandaar de mooie Waalse benaming 'Thier des Critchions'. Onderweg waren er ook passages waar tol moest worden betaald. Langs de weg zijn nog enkele oude gebouwen die herinneren aan de geschiedenis van deze belangrijke verbindingsweg. Over 7 km passeren we de plaats waar de Voie de Liège de Voie d'Ardenne vervoegt, kortbij het fort van Embourg.

> In de buurt passeer je enkele winkels. De Av du Centenaire komt uit op de drukke Voie d'Ardenne in het centrum van Embourg. Rechts en na 30 meter schuinlinks een weg op die wat verder aan 18 % gaat dalen, Rue François Jacquemart, tot bij een arm van de Ourthe. Net voor de snelwegbrug links meedraaien, de Rue Joseph Deflandre op. We zijn nu in het gehucht Sauheid.
> Zowel de vorige straat als deze Rue de Flandre maken deel uit van een erg oud wegenpatroon. De huidige straatnaam refereert naar de burgemeester van Embourg rond 1900 die hier een metaalwalsfabriek had. Onderweg zijn trouwens langs de oude Ourthe-arm nog resten van industriële smederijen te zien. Na 200 meter links, Sentier du Lièvre, bergop. Op een driesprong het middelste pad nemen (sentier communal) en alweer dalen naar de Rue Joseph Deflandre. Onder de brug en op een splitsing rechtsvoor aanhouden. In een flauwe bocht van deze weg links een stijgend asfaltwegje op en kort daarna links een sterk stijgend trappenpad nemen, Sentier Hauterra.

> Het gaat stevig omhoog en op een betonwegje (Rue Haut Terra) rechts. Bij een kruispunt van paden weer rechts (Sentier de la Queu du Bois). Je loopt nu langere tijd langs de drukke snelweg Luik - Luxemburg (E25). Het autolawaai weergalmt nogal door de vallei van Ourthe maar het pad zelf is eigenlijk wel mooi. Wellicht wandel je hier in de lente door een bloementapijt. Op een V-splitsing volg je rechts. Je komt vlakbij de snelweg op een verlaten stuk betonnen weg. Op het einde loop je weer door bos, links passeer je een oude steengroeve met imposante verticale rotswanden en langs een dode Ourthe-arm. Dit is de 'Rocher du Bout du Monde'. Het is mogelijk om via lokale wandeling 9 tot de top van deze rotsen te wandelen vanwaar het uitzicht indrukwekkend zou zijn.

> Ter hoogte van een wat vervallen buitenverblijf (eigenlijk het oude conciërgehuis van een vlakbijgelegen kasteeltje), draai je links een stenig klimmend pad op. Bij een groepje oude en verwrongen wilde kastanjelaars kies je linksvoor. Bij een kruising met een dalend pad vervolg je rechtdoor. Je komt op een meer grassig pad terecht en volgt dit verder in stijgende richting tot je plots uitkomt bij een oude oorlogstank. Op deze plek, aan de drukke Voie d'Ardennne, arriveert ook de Voie de Liège waarover we eerder op de dag liepen. Rechts en dadelijk links stijgen tot bij de poort van Fort Embourg. (Uitleg fort Embourg: Zie volgende pagina).

> Je wandelt dan in wijzerzin door het fort en op het einde ga je op een groencontainerplaats links en rechts om opzij van een poort weer op de drukke Voie d'Ardenne te komen.
> We zijn nu 28 km ver over Tour de Chaudfontaine. De overige 22 km zijn voor morgen. Tijd om er voor vandaag een punt achter te zetten. Hier verliet ik dus de Tour de Chaudfontaine door via lokaal wandelpad 10 links over een mooi pad af te dalen naar de vallei van de Vesder en Chaudfontaine.

> Al stijgend komen we bij een kruispunt met een driehoekig pleintje (bakker/voedingswinkel). Verder rechtdoor over de Voie de Liège en pas bij de vierde weg rechts sla je af (Rue Albert et Louis Curvers). Ook deze weg is zeer oud. De huidige straatnaam herinnert aan 2 broers die omkwamen tijdens WO II. Verderop gaat deze straat over in de brede Avenue du Centenaire.
> Rechts op het einde van de Rue A. en L. Curvers ligt de 'Ferme de la Ménagerie', tot eind 18de eeuw eigendom van de Orde van Kruisheren, een religieuze gemeenschap met wortels in de middeleeuwse kruisvaarten. Een steen boven het portaal draagt nog de datum 1762 en beeldt Johannes Nepomucenus af.

> We zijn bij de kapel op het meest noordelijke punt van de Tour de Chaudfontaine. Rechtdoor vervolgen en we beginnen aan een lange daling. Links een mooi uitzicht over de Vesdervallei en de hooggelegen abdij van Chèvremont. Bij een huis aan de rechterkant gaan we scherp links over een kasseiweg. Deze kruist al snel een ander wegje en de kassei wordt asfalt. We volgen tot in het dal dit asfaltwegje. GR 412 snijdt hier een paar keer af over buurtpaden maar de Tour de Chaudfontaine volgt dus dit wegje in vele kronkels tot we beneden parallel gaan lopen met de voormalige spoorlijn 38 (nu RAVeL). Zo komen we bij een spoorbrug.

Spoorlijn 38

> Deze spoorverbinding tussen Chenée en Plombières werd geopend in 1872. Ze linkt het plateau van Herve met het Luikse industriebekken. De lijn was vooral van betekenis voor de toen bloeiende industrie in het gebied, hoewel er tot 1957 ook passagierstreinen reden. In 1989 werd de lijn gedeclasseerd en 3 jaren later werden de sporen opgebroken. Sinds 1999 is de spoorbedding opengesteld als RAVeL voor fietsers, wandelaars en gedeeltelijk voor ruiters. Van de 37 km tussen Vaux-sous-Chèvremont en Hombourg is precies de helft geasfalteerd. Vanaf Herve tot Hombourg wandel of fiets je over een sintelpad.

Chocolade Galler

> Chocolatier Jean Galler is één van de topfabrikanten van Belgische pralines en verfijnde chocoladeproducten. Hij stamt uit een familie van patissiers. Zijn artisanaal bedrijf in Vaux heeft zowat 100 werknemers. De afgewerkte produkten worden in de eerste plaats in België verdeeld maar ook in exclusieve shops in enkele wereldsteden. Meest bekend zijn misschien wel de chocoladen 'kattentongen' van Galler.

> De spoorbrug van lijn 38 onder. Bij het volgende kruispunt rechtdoor en 70 meter verder eerste weg rechts(Av. Marcel Thiry). Onderweg zijn rust- en picknickbanken. In een bocht rechts volgen, nog steeds Av. Marcel Thiry, tot een grotere weg. Even rechts en onmiddellijk links, doorsteken naar de Vesder waar je links het fiets-en wandelpad neemt. In principe loopt de Tour de Chaudfontaine langs de weg en zo langs de voorkant van chocoladefabrikant Galler, maar het is aangenamer wandelen langs de Vesder over een nieuw pad. Ook hier onderweg rustbanken. Je loopt langs de Vesder de nieuwe spoorbrug van de ingekapselde HST-lijn Luik - Aken onder. Zo kom je in het centrum van Vaux-sous-Chèvremont terecht (cafés, winkels).

> Spoorlijn Luik - Verviers onder en op het einde van de Rue Emile Vandervelde kort rechts de Rue du Général Jacques op om na 30 meter links de Clos Jules Hennekinne te nemen. Op een kruispuntje rechtdoor over een stijgende asfaltwegje en dan links een trappenpad op. 147 treden hoger (ik heb ze geteld!) neem je rechts, tesamen met GR 573. Vanaf hier volg je eigenlijk beter de bewegwijzering van GR 573 over de volgende kilometer.
> We zijn nu 20 km ver. Verderop niet het 'sentier communal' nemen maar 20 meter daarna rechts. Einde doodlopende weg rechts (Landes de Mehaigne). Langs de rand van een woonwijk en door een verwilderd gebied met exotische woekerplanten (Amerikaanse vogelkers, Japanse duizendknoop, Nepalese reuzenbalsemien). Zorg er voor dat je op hoogte blijft en neem dus geen sterk dalende paden.

> Er is weinig reden te blijven hangen in het centrum van Vaux-sous-Chèvremont. Steek rechts de Vesderbrug over. Dadelijk daarna zie je op de rechterkant een gerestaureerde muur in een parkje, de resten van een 'maka'.

Maka
> Voor wie al eens vaker in de Ardennen wandelt, komt een 'maka' niet zo onbekend voor. Het is een Waals woord voor de mechanische aandrijving en installaties van een smederij. Ze zijn steeds bij water en bos te vinden en maakten deel uit van talloze ambachtelijke ijzersmeltbedrijfjes die de Ardennen ooit rijk waren. Hier in Vaux-sous-Chèvremont is enkel een oude muur van een werkplaats bewaard om de lange geschiedenis (17de - 20st eeuw) van deze plek als maka niet helemaal uit te wissen.

Source-O-Rama

> Je kunt moeilijk naast het enorme gebouw in het centrum kijken waarin Source-O-Rama is gevestigd. Over de architecturale smaak van zo’n gigantisch prefabgebouw met het uitzicht van een fabriek in het centrum van Chaudfontaine is wellicht al heel wat inkt gevloeid. Feit is dat het project een zeker succes kent, vooral bij schoolgroepen.
> Source-O-Rama is een populair-wetenschappelijk project rond water met de druppel ‘O’ als symbool. Het opende zijn deuren in 2003. Privé-sponsor van het project is ondermeer mineraalwater Chaudfontaine, sinds 2003 eigendom van Coca Cola. Naar deze gebouwen verhuisde ook de regionale toeristische dienst vanuit het Maison Sauveur. In 2021 diende Source-O-Rama als opvangcentrum en stockageruimte voor hulpgoederen na de waterramp.
> Elders in het dorp heropende sinds 2001 het luxueuze wellness-centrum, Château des Termes. Het warme bronwater wordt tegenwoordig naar dit centrum afgeleid. Je kan er genieten van allerlei kuren en verzorgingssessies, de ideale plek om te crashen na een een stevige wandeling.

> Vandaag vormt Chaudfontaine dus een weinig harmonieuze mix van gebouwen met water als thema.
> Naast de ‘fabriek’ van Source-O-Rama liggen nog de monumentale ‘Belles Fontaines’ uit 1747. Dé plek om je watervoorraad bij te vullen met Chaudfontainewater recht van de tap! Officieel is het water niet drinkbaar, maar dat bordje staat er vooral om de verantwoordelijkheid van de gemeente te dekken omdat het water niet vaak wordt gecontroleerd.
> Chaudfontaine is ook een passagepunt van GR-pad 573, dat de rand van Luik verbindt met de Hoge Venen via de valleien van Vesder, Hoëgne en Hill.