Ardennen - Eifelpad Het Luxemburgse deel van het 780 km lange internationale AE-pad loopt vaak te samen met het Müllerthal Trail in de regio Beaufort - Berdorf - Echternach. In Luxemburg niet als GR-pad gemarkeerd maar met een groene driehoek. Verslag.
	GR 5 Noordzee - Middellandse Zee Deze legendarische route van 2500 kilometer loopt eveneens door Luxemburgs Klein-Zwitserland maar heeft er geen eigen bewegwijzering, loopt te samen met het Müllerthal Trail waar het samenvalt met het Ardennen-Eifelpad tussen Beaufort en Echternach en het Luxemburgse nationale Pad van de Beneden-Sûre.
	E2 Europees pad van Ierland naar de Azurenkust, volgt GR 5 en 5a in België en oa het Sentier de l'Our in Luxemburg. Loopt te samen met het Müllerthal Trail in Klein-Zwitserland, omgeving Echternach en de Sûrevallei. Geen eigen bewegwijzering maar volgt ook weer oa het AE-pad.
	E3 Europees pad van de Zwarte Zee naar Santiago de Compostela. Loopt te samen met het Müllerthal Trail in Klein-Zwitserland, omgeving Echternach en de Sûrevallei. Geen eigen bewegwijzering maar volgt ook weer oa het AE-pad.
	Beneden-Sûrepad Nationaal Luxemburgs pad van 23 km tussen Echternach en Wasserbillig. Route 1 van het Müllerthal Trail volgt het bijna helemaal van Echternach tot Moersdorf.
	Fred Welter Pad Nationaal Luxemburgs pad van 23 km door het hart van Luxemburgs Klein-Zwitserland. Loopt in lus en wordt voor meer dan de helft gevolgd tijdens Route 2 van het Müllerthal Trail.
	Maurice Cosyn Pad Nationaal Luxemburgs pad van 30 km, genoemd naar de Belgische architect van het nationale wandelnetwerk van Luxemburg. Loopt van Gilsdorf naar Echternach en wordt over vele kms gevolgd door het Müllerthal Trail op routes 1 en 2.
	Mëllerdall Pad Nationaal Luxemburgs pad van 45 km in lijn tussen Dommeldange en Echternach. Loopt verschillende malen even te samen met routes 2 en 3 van het Müllerthal Trail.
	Klein-Zwitserland Pad Nationaal Luxemburgs pad van 27 km in lijn tussen Mersch en Beaufort. Loopt te samen met route 3 van het Müllerthal Trail tussen Larochette en Beaufort.
	Luxemburgs Santiagopad Keulen - Echternach - Trier Loopt tussen Echternach en Schengen via de stad Luxemburg. Tesamen met het Müllerthal Trail enkele kilometers op het westelijke deel van Route 1.

> De officiële kaart van het Müllerthal Trail is te koop in alle toeristische diensten van de streek evenals bij lokale logiesaanbieders. De kaart heeft een topografische weergave op een schaal van ongeveer 1:30.000. Uiteraard zijn de hoofdroutes en de 'extra toeren' op de kaart ingetekend. Daarnaast vind je er ook alle andere gemarkeerde lokale paden van zowel korte, middellange als lange afstand op terug. In dat opzicht is deze wandelkaart te vergelijken met Duitse regionale wandelkaarten. Geen extra achtergrondinfo over de streek op de kaart maar wel een uitgebreide legende waarop nog eens alle soorten paden worden verklaard. Voldoende om er je weg mee te vinden. Prijs 4 €.

> Topografische wandelkaarten van de Luxemburgse topografische dienst, schaal 1:20.000. Je hebt R6 nodig, dekt de hoofdroutes maar niet alle extra-touren. Het Müllerthal Trail is ingetekend. Te koop in enkele buitensportzaken en reisboekhandels in Vlaanderen en Nederland voor 7 à 9 €.
> Er is sinds eind 2012 ook een mogelijkheid om de topokaarten van de Luxemburgse geografische dienst te bekijken mét alle Luxemburgse wandelpaden op, inclusief het Müllerthal Trail! Website.

> In Luxemburg is het niet de gewoonte om gidsen uit te geven over wandelroutes. De Duitse uitgeverij Conrad Stein Verlag vond het wel de moeite om over het Müllerthal Trail een gids te publiceren in de reeks 'Outdoor'. De gids is dus in het Duits geschreven en vooral gericht op praktisch gebruik onderweg, zowel wat de vormgeving betreft (pocketsize) als de inhoud. Zelf had ik het gidsje niet maar uit ervaring weet ik wel dat het handige zakgidsjes zijn. De eerste uitgave was in de lente van 2010, inmiddels is men al toe aan de vijfde (herziene) uitgave. Conrad Stein.

> Met zowel een uitstekende kaart als padmarkering is het niet nodig om met GPS te wandelen. Wie toch liever extra 'satellietondersteuning' nodig heeft zal zeker aan deze link iets hebben. Er zitten mogelijk wel een paar kleine verschillen in met de bewegwijzering op het terrein.

> OK, genoeg randinfo, op pad en dat over 6 volgende pagina's (3 Routes + 3 Extra Toeren)

> Bewegwijzering met een gestileerde, donkerrode 'M' van Müllerthal Trail. Eenvoudig, opvallend, duidelijk en in twee richtingen. Witte achtergrond om beter te contrasteren. Zowel geverfde tekens als zelfklevers. Onderhoud door het Luxemburgse Ministerie van Toerisme. De extra rondjes van kortere afstand zijn gelijkaardig gemarkeerd maar dan met een oranje 'M' ipv een donkerrode. Vaak is er ook een pijltje onder het teken aangebracht om de richting te verduidelijken. Er worden geen andere markeringen gebruikt om bvb verkeerde paden of een splitsing aan te kondigen.

> In de dorpen zijn infoborden over het Müllerthal Trail geplaatst waarop de overzichtskaart is afgebeeld. Op veel pad- en afsplitsingen zijn mooie en stevige wegwijzers geplaatst met telkens afstanden naar dorpen in de buurt en bestemmingen langs het traject.

> Aangezien de 3 rondes van het Müllerthal Trail met elkaar connecteren en de bewegwijzering in 2 richtingen is, heb je verschillende mogelijkheden. Je kan er één lange rondwandeling van maken, ofwel de rondes met elkaar combineren in variabele richting ofwel de 3 lussen allen volledig apart wandelen in lus. Bovendien kan je je tocht nog uitbreiden met de 'extra toeren' A,B,C.

> Zelf heb ik alles in aparte lussen gewandeld, één dag per lus en 2 dagen voor de 3 'extra touren'. Voordeel van dit systeem is dat je vrij kan starten op eender welk punt van een bepaalde lus en dat je licht kan wandelen met enkel een dagrugzak, aangezien het startpunt ook het eindpunt is. Dit vraagt echter een behoorlijke conditie en een vroege start. Met 38, 37 en 37 km zijn het lange dagafstanden en de wandelomgeving is niet vlak. Route 2 is de zwaarste lus. Route 2 slingert immers door het centrale deel van Klein-Zwitserland, met tal van kloven en trappenpaden tussen de grillige zandsteenrotsen. Het haalt je wandelsnelheid flink naar beneden. Verwacht niet dat je hier tegen 5 km per uur doorwandelt. Een vroege start is dus noodzakelijk als je onderweg de tijd wil nemen om van de landschappen te genieten of regelmatig rustpauzes wil nemen. Een hele lus wandelen op één dag is - gezien de afstand - vooral een optie als de dagen lang zijn, in de lente en de zomer dus. Je kan ook 2 dagen over één lus doen maar dan moet je mogelijk wel een stevige rugzak dragen of wordt het wat ingewikkelder als je wil combineren met openbaar vervoer.

> De andere mogelijkheid is om te hoppen van lus naar lus, waarbij je op de connectie met de buitenlussen telkens de keuze hebt om deze in wijzerzin of tegenwijzerzin aan te vangen. Dit is de meest voor de hand liggende optie als je doortrekkend bent met rugzak. Je kan op je eigen ritme wandelen, zonder de tijdsdruk om voor de duisternis een lus tijdig af te maken. Afstanden en indeling worden mogelijk bepaald door de ligging van campings of andere geplande overnachtingsplaats. Natuurlijk hoef je ook niet persé steeds het Müllerthal Trail te volgen. Op de wandelkaarten vind je ook tal van andere gemarkeerde paden die je kan gebruiken als inkortings-, uitbreidings-, aanloop- of verbindingsroute.

> Dit hoogteprofiel toont het Müllerthal Trail in tegenwijzerzin, vertrekkend vanuit Echternach op Route 1. De hoogteverschillen zijn het grootst telkens als je grotere rivier- of beekdalen verlaat of inkomt, ihb de vallei van de Sûre. De hoogste punten zijn geen scherpe toppen maar vaak hoogplateaus. Qua stijgen en dalen zijn wellicht de passages door zandsteenformaties de vermoeiendste. Hoogteverschillen zijn daar niet groot maar het is er nogal constant op en af, vaak over trappenpaden.

> Als toeristische regio van Luxemburg is Klein-Zwitserland goed voorzien van campings. Reken op 15 à 20 € voor 1 persoon per tentnacht, 20 à 25 € voor 2 personen. Campings in de tabel hieronder liggen binnen een afstand van maximaal 1 à 1,5 km van het pad. Op je kaart van het Müllerthal Trail vind je meer campings dan op het lijstje hieronder maar ze liggen mogelijk meer dan 2 kilometer van het pad, zijn verblijfscampings (voor langere duur of vast) of gevuld met stacaravans en gelijkaardig.
> Op Visit Luxembourg kun je de meest recente campingbrochure downloaden.

Route	Afstand km
1	38
2	37
3	37

Toer extra	Afstand km
A	22
B	13
C	9

> Vrij kamperen en bivakkeren is in principe helaas verboden in het Groot Hertogdom Luxemburg, tenzij je de toestemming hebt van de terreineigenaar. Er zijn eigenlijk tal van goede locaties te vinden langs het pad. Hou het discreet, laat geen sporen na, maak geen vuur en onderneem geen omgevingsverstorende akties. Wil je het nog een stuk primitiever dan zou je kunnen overwegen om zonder tent de nacht door te brengen in één van de vele grotten en holen van de zandsteenformaties in Klein-Zwitserland. Ook dit is niet toegelaten.
> Jeugdherbergen zijn er te Larochette, Echternach en Beaufort.
> De organisatie van het Müllerthal Trail heeft op hun website ook een lijst van comfortabele onderdakadressen ter beschikking. Voorwaarde om daarin te worden opgenomen is dat de aanbieder ook lunchpakketten en transport heen en terug naar je plaats van etappevertrek en -einde moet organiseren. Aanbieders in die lijst zijn dus in principe vertrouwd met wandelaars en het MT.

> Uitgelezen 'gateway' tot Klein-Zwitserland en het Müllerthal Trail is de stad Echternach, gelegen op het scharnierpunt van Route 1 en Route 2. Er zijn echter geen treinstations in Klein-Zwitserland, ook niet in Echternach. Reis per trein via Luxemburg-stad en neem daar een bus naar Echternach of een andere plaats op het Müllerthal Trail. Een andere mogelijkheid is om per trein via Luik, Gouvy en Troisvierges naar Ettelbrück te reizen en daar een bus te nemen naar Echternach. Deze tweede optie is wellicht veel langer in tijdsduur.
> Er zijn nogal wat mogelijkheden om binnen Klein-Zwitserland gebruik te maken van busvervoer, veel lijnen worden privé uitbesteed. In Luxemburg is het openbaar vervoer gratis!

> Gebruik voor je planning de Duitse treinplanner en voor openbaar vervoer in Luxemburg Mobilität.lu.
> In 2012 werd het project 'Mullerthal Trail goes mobility'. Wandelaars werden aangemoedigd om niet de auto te gebruiken om delen van het Müllerthal Trail te bereiken maar de bus. Er werd in 2012 ook gewerkt rond een project om een Müllerthal Trailbus langs de belangrijkste in- en uitstappunten van de routes te laten rijden, deze dienst werd echter na een jaar alweer opgeheven omwille van te laag gebruik. Er is wel een (betalende) mogelijkheid om zonder bagage te stappen en deze te laten vervoeren naar je volgende etappepunt, Move We Carry.

> Je kunt het hele jaar over het Müllerthal Trail wandelen, hoewel je 's winters moet rekening houden met bvb gesloten campings en onderweg met gezwollen beken. In juli en augustus kan het druk zijn, Klein-Zwitserland is immers een toeristische populaire regio in Luxemburg. Ook hier zijn de ideale wandelperiodes lente en herfst.
> De natuur is op zijn mooist in de lente als alles frisgroen kleurt. In mei /begin juni kun je hier orchideeën ontdekken, onmiddellijk langs het pad. Ik zag er zelf puperorchis, grote keverorchis, vogelnestje, mannetjesorchis, bergnachtorchis en het zeldzame wit bosvogeltje. Vooral op Route 1 kun je orchissen ontdekken. Op de plateaus golven grote gele koolzaadvelden. Onderweg en in accommodatiecentra is het nog niet te druk.

> Ook de herfst is een aangename periode, zeker eind oktober als je het geluk hebt om hier te wandelen op enkele nazomerse dagen als de loofwouden geelrood kleuren en er in de beekvalleien en langs de grillige rotsformaties een grote verscheidenheid aan paddenstoelen is te zien. Wandelaars met een bijzondere interesse voor planten zullen ook verrast zijn door de vele verschillende soorten varens.
> Ik heb hier zowel in de herfst als in de lente gewandeld en vond beide periodes fantastisch in Klein-Zwitserland.

> Het concept van het Müllerthal Trail is gebaseerd op dat van de populaire Duitse Steigs. Veel onverharde of slechts licht verharde paden dus, zowat 80 %. Een aardig percentage maar toch niet volgens de principes van een Duitse Premiumweg, die nog meer 'onverhard' loopt. Het Müllerthal Trail maakt dan ook gebruik van al bestaande paden, die soms al 100 jaar recreatieve wandelgeschiedenis hebben.
> Verharde paden en wegen worden vooral gevolgd in de nabijheid van dorpen en soms ook op de plateaus. Het betreft meestal rustige landbouwwegen of fietspaden.

> Opvallend veel trappenpaden, zeker in de omgeving van de grillige rotsformaties. Op Route 2, de meest sportieve, zijn dat alles te samen toch vele honderden trappen. Er zijn ook een paar zeer smalle passages door kloven bij, een enkele keer zo smal dat je mogelijk er niet door kan doordat je rugzak te breed is of je te dik bent! Meestal is er een voor de hand liggend alternatief door kort rond de rotsformatie te wandelen. Ook weer op Route 2 zijn er een paar spectaculaire passages met name de 'Rittergang', 'Déiwepëtz' en 'Kuelscheier' (ten ZW van Consdorf). Je gaat er door een paar korte, stikdonkere holen (zaklamp nodig!), met tussenin een zeer smalle rotsspleet. Behalve deze onverwachte obstakels zijn er geen moeilijke of gevaarlijke paden. Route 2 kan behoorlijk vermoeiend worden door het vele op-en-af gezigzag tussen de rotsformaties.

Hoofdroutes Route 1, 2, 3	Extra Routes Toer A, B, C

Route	Plaats	Camping
1 / 2	Echternach	Camping Echternacherbrück. Enorme camping, gelegen langs de Duitse kant van de grens, steek de brug over de Sûre over en dan rechts.
1 / 2	Echternach	Camping Officiel. 1 km ten westen van de stad.
1	Rosport	Camping du Barrage, aan de Sûre.
1	Born	Camping Officiel, aan de Sûre.
2	Berdorf	Camping Martbusch
2	Berdorf	Camping Belle Vue 2000, in het dorp
2	Consdorf	Camping La Pinède.
2 / 3	Müllerthal	Camping La Cascade (definitief gesloten!)
3	Beaufort	Camping Park Beaufort.
A	Nommern	Camping Nommerlayen.